Global dünya ve fikri sınaî mülkiyet hakları (I.BÖLÜM)

Global dünya, globalizm kavramı son 20 yıldır günlük yaşantımızda çok sık kullandığımız, referans yaptığımız kavramlar. Kısaca dünyadaki paranın ve eşyaların serbestçe dolaşmasını ifade eden bu kavramlar beraberinde birçok uluslar arası ve ulusal yeni düzenlemeleri de yaşamımıza sokmuştur. 

Katı devletçi korumalardan liberal anlayışa evrilen yeni dünya düzeninin ekonomik yapısı sermayenin ve markaların hareket alanını genişletirken kendi sistemi içerisinde açıklanabilir alan korumaları da oluşturmuştur. 



Bu yazıda global dünyanın ya da yeni dünya düzeninin ekonomik yapılanmasında önemli bir işlev üstlenmiş olan "Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları" konusunu ve ulusal mevzuatımızın alt yapısını oluşturan "TRIPS - Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması" nı ele alacağım. 

TRIPS ve Gümrük Müşavirleri 



GATT anlaşmaları çerçevesinde sürdürülen Fikri Sınaî Haklar uygulamaları doksanlı yılların başında Dünya Ticaret Örgütü tarafından kabul edilen TRIPS ile bu günkü yapısını oluşturmuştur. Ülkemiz de ise, 01.01.1996 tarihinde başlayan gümrük birliği süreciyle, AB mevzuatına uyum çerçevesinde 564 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Gümrük Kanunu'na ilişkin yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Bu düzenlemelerden bir tanesi de, Fikri ve Sınaî Mülkiyet Haklarına ilişkin olan düzenlemedir. Avrupa Gümrük Koduna uyarlanmış 4458 sayılı Gümrük Kanunu, bu maddeyi aynen almış ve buna bağlı uygulamalar Gümrük Kanunu gereği sınırda yapılarak, yine gümrük teşkilatının üzerine bırakılmıştır. Gümrük Kanunu'nun 57 inci maddesi ile Gümrük Yönetmeliğinin ilgili maddeleri mevzuatın mesleğimizi ilgilendiren kısmının alt yapısını oluşturmaktadır. Hepimizin iyi bildiği uygulama kısmına veya mevzuat incelemesine girmeyeceğim. Uluslararası ve ulusal mevzuatın korumaya aldığı bu alanın ekonomik, sosyal ve insanlık tarihi açısından görülmesini sağlamayı amaçlıyorum. Çünkü 57. madde Gümrük Kanunu'nun içinde kaldığı sürece, Gümrük Müşavirlerinin ilgili mevzuatın uygulanması konusunda, yasal çerçevenin dışında bir tutum sergilemeleri mümkün değildir. Çünkü biz, yerine getirdiğimiz görev gereği, iş sahiplerine kamunun haklarını hatırlatmak, kamu idaresine karşı ise, yasal düzenlemelerin uygulanması konusunda adil olmasını talep etmek zorundayız. Bunun yanında, bireysel çıkarların karşısında ulusal çıkarların öne çıkarılmasını sağlamaya çalışmaktayız. Gümrükler, klasik işlevlerinin ötesine geçen bu günkü noktada, eskisinden daha çok önem kazanmıştır. Ulusal düzeyde desteklenecek veya korunacak sektörlere yönelik geliştirilen politikaların en önemli ayağı, dış ticaret uygulamalarıdır.

Klasik anlamda daha önce uygulanan tarife önlemleri, yerini ticaret politikası önlemlerine bırakmıştır. Bu bağlamda ulusal ekonominin, küreselleşme sonucu gücünü her alanda yaptırımcı şekilde kullanan uluslar ötesi sermaye ile rekabet edebilmesi için öngörülen politikalar vazgeçilmezdir. Çünkü adil bir rekabet ancak eşitler arasında söz konusu olabilir. Devletin ekonomi politikalarının dış ticaret ayağındaki en önemli aktörlerinden birisi kuşkusuz Gümrük Müşavirleridir. Gümrük Müşavirleri, Atatürk'ün dediği gibi, gerçek bağımsızlığın güçlü ulusal ekonomiden geçtiğinin bilinci ile, ulusal çıkarlarımızın yanında tavır almayı, Cumhuriyetimiz ile neredeyse yaşıt olan tarihlerinin sorumluluğu gereği sürdüreceklerdir.



gümrük müşavirleri fikri ve sınaî haklara nasıl bakmalı 



Yukarıda tanımladığım görev ve misyonun ışığında, Gümrük Müşavirleri Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarına İlişkin küresel ve ulusal ölçekli politikalara nasıl bakmalı? Doğal olarak, yukarıda ortaya koyduğum çizginin uzağında bir bakış açısına sahip olmaları düşünülemez. 



Global dünyanın önemli ekonomilerinden biri olmayı hedef olarak önüne koymuş Türkiye'nin, güçlü ulusal sermaye yapısına ulaşmasının yol haritalarından biri de, üretiminden daha fazla artı değer elde etmesidir.

Bunu da ancak dünyada kendini kabul ettirmiş markaları vasıtası ile gerçekleştirebilir. Türkiye, markalaşma sürecini ekonomik gündemine son 15-20 yıldır planlı olarak almıştır. 



Bu noktada, aslında geç kalınmış olduğunu söylemek pek de yanlış olmaz sanırım. Uzun yıllar dünya markalarının fason üretimini yaptıktan sonra, bu yolla sermaye birikiminin yapılamayacağı görülmüş, tüm üretim kademelerinde, özel sektör örgütlerinde markalaşmaya yönelik önemli çalışmalar başlatılmıştır. Çünkü, Fikri ve sınai mülkiyet haklarının en güncel bölümü, yetkili tüm çevrelerce kabul edildiği gibi, markadır. Bir sanayicimizin dediği gibi; bu güne kadar çeşitli hatalar yapılmıştır. Beş yıldızlı otel gibi fabrikalar yapmak yerine bunlara harcanan paralarla birçok marka yaratılabilmek mümkündü. 



Toplumların kültürel ve sosyal yaşam biçimlerini belirleyen, esas olarak ekonomik alt yapıdır. Fakat gelinen nokta itibarı ile, Fikri mülkiyet haklarının yaratacağı ekonomik gelişme için kültür alt yapısının eksik olduğu ve ülke olarak buna ilişkin bilinç oluşturmak zorunda olduğumuz açıktır.

sayılar ne ifade ediyor?

Biraz da dünya ölçeğine bakmakta fayda var;



Konunun ekonomik ve sayısal boyutu, nerede olduğumuzu, kat etmemiz gereken yolu ve bu yönde oluşturulacak politikalara ışık tutacaktır düşüncesindeyim.



Brand ZTM 2012 araştırmasında dünyanın en değerli 100 markası belirlendi. İlk 100 içerisinde Türk firması bulunmamaktadır. Birinci sırada 182,9 milyar Amerikan Doları değeri ile Amerikan Apple firması yer almaktadır. Bu firmanın piyasa değeri ise 1 trilyon Amerikan Dolarıdır. Son sırada ise 7,7 milyar ile DHL var. Türkiye'nin en değerli ilk 25 markanın birinci sırasında yer alan markanın değeri 2,4 milyar dolar.