Antrepolarda Teminat İşlemleri

I.               ÖZET

Bilindiği üzere, Ticaret Bakanlığının 14.12.2014 tarihli Olurları ile, Gümrük Yönetmeliğinin 526/3 üncü maddesi (OKSB Ve YYS Sahibi firmaların kullandığı Götürü Teminat hükümleri) saklı kalmak kaydıyla 17.12.2014 tarihinden itibaren akaryakıt antrepoları dışındaki antrepolar için, eşyadan bağımsız ve sabit olmak üzere 100.000.-Avro teminat verilmesi, ayrıca bu sabit teminata ilave olarak, eşyadan alınması gereken teminatın, ‘eşya türüne bağlı olarak’ eşyaya ilişkin toplam vergilerin %10 veya %25’i kadar teminat verilmesi uygun bulunmuş; konuya ilişkin 09.01.2015 tarihli, 2015/1 sayılı Genelge yayımlanmıştı.

Söz konusu Genelgenin iptaline ilişkin olarak bazı antrepo işleticileri tarafından Ticaret Bakanlığı aleyhine Danıştay Yedinci Dairesinde iptal davası açılmış, anılan dairenin 21.11.2019 tarihli, 2019/6162 Karar no ile 2015/1 sayılı genelgenin iptaline karar verildiğinden, Gümrükler Genel Müdürlüğü de yargı kararlarına uymak adına yayımladığı 23.07.2020 tarih ve 56074795 sayılı tüm Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine gönderdiği dağıtımlı yazıyla önceden alınan 100.000.-Avro tutarındaki teminatların ilgililerine iade edilmesini talimatlandırmıştı.

Hal böyleyken, 2/12/2014 tarihli ve 29193 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile sona erdirilen götürü teminat uygulaması; Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (30.09.2020 t.,31260 s.  R.G.) ile 01.11.2020 tarihi itibariyle tekrar devreye alınacağı hükme bağlanmıştır. Yapılan söz konusu yönetmelik değişikliği sadece Götürü Teminat hususlarıyla sınırlı olduğundan bir şekilde götürü teminat kullanmayacak ve/veya kullanamayacak antrepo işletmecilerinin hali hazırda kullanmakta olduğu teminat oranının ne olacağına dair değerlendirmelerimiz bu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.   

II.             ANAHTAR KELİMELER:

Antrepo, Antrepo İşleticisi, Teminat, Teminat Oranı, Götürü Teminat, Gümrük Yönetmeliği, Danıştay Kararı, Genelge

III.           ANTREPOLARDA TEMİNAT VERMENİN YASAL DAYANAĞI

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 96. maddesinde, antrepo işleticisinin; eşyanın gümrük antreposunda bulunduğu süre içerisinde eşyanın gözetimi altında bulunmasını sağlamaktan, gümrük antrepo rejimi kapsamında eşyanın muhafazası ile ilgili yükümlülükleri yerine getirmekten ve izinde belirtilen özel şartlara uymaktan sorumluluğu olduğu; 98. maddesinde; bu sorumlulukları ile ilgili olarak yönetmelikle hüküm altına alınan esaslar çerçevesinde “teminat” belirleneceği düzenlenmiştir.

Gümrük Yönetmeliğinin “teminat ve taahhütname” başlıklı 526. maddesinin 1. fıkrasında, gümrük idarelerinin gümrük antreposu işleticileri ve kullanıcılarından Kanunun 96. maddesinde belirtilen sorumlulukları çerçevesinde tahakkuk edebilecek gümrük vergilerini karşılayacak miktarda, her parti mal için ayrı ayrı veya toplu şekilde teminat isteyebileceği düzenlemelerine yer verilmiştir.

Kanun’un “Teminat” başlıklı 202. maddesinde ise, gümrük mevzuatı uyarınca gümrük idarelerinin gümrük vergilerinin ve diğer amme alacaklarının ödenmesini sağlamak üzere teminat verilmesini gerekli görmeleri halinde ve/veya teminat aranmayacak-kısmi teminat uygulanacak halleri belirlemeye Cumhurbaşkanının yetkili olduğu düzenlenmiştir.

Diğer yönden 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının⁽¹⁾ (^1-Meri Cumhurbaşkanlığı kararının) 116. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde; kısmi teminat aranacak hallerde; Kanunun 98. maddesi hükmü uyarınca Kanuna göre aranacak gümrük vergileri ile para cezası ve İthalat Rejimi Kararına göre aranacak fon haklarını korumak üzere antrepo işletme izni verilenlerden alınacak teminat tutarlarını belirlemeye ve alınacak teminat tutarını ithalat vergileri tutarının %10’una kadar indirmeye Ticaret Bakanının yetkili olduğu belirtilmiştir.

Dolayısıyla belirlenen teminat oranlarının bakan yetkisine bağlı olarak %10’a kadar indirilebileceğine dair yasal dayanak mevcuttur ve hali hazırda yürürlüktedir. Bu meyandaki inisiyatif bakanlık makamının bizatihi kendisindedir.

IV.           01.11.2020 TARİHİNDEN SONRA ANTREPO İŞLETİCİLERİNİ NE BEKLİYOR?

Bilindiği üzere, Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (30.09.2020 t. 31260 s. R.G.) ile Antrepo İşleticileri tarafından verilecek teminat hususları yeniden düzenlenmiştir. Buna göre; Antrepo işleticileri ve kullanıcıları tarafından Kanunun 96 ve 97 nci maddelerinde belirtilen sorumlulukları çerçevesinde, tahakkuk edebilecek gümrük vergilerini karşılamak amacıyla teminat vereceği; teminat, antrepoya alınan eşya için ayrı ayrı verilebileceği gibi toplu teminat ya da götürü veya yaygın götürü teminat olarak verilebileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca söz konusu yönetmelik değişikliğinin 1/11/2020 tarihinde yürürlüğe gireceği; tarihe kadar antrepolar için uygulanan mevcut teminat sisteminin devam edeceği, geçiş hükmü olarak zikredilen düzenlemede yer almıştır.

Durum bu minval üzereyken; 01.11.2020 tarihinden sonra Götürü Teminat Sistemine geçecek antrepo işleticileri için tablo net ve ön görülebilirken; Götürü teminat Sistemini bir şekilde tercih etmeyecek işleticileri, bu kapsamda “flu bir gelecek” beklemektedir. Hatta teminat oranının %100 olacağı endişesi şimdiden mezkûr kesimi endişeye gark etmiş durumdadır. Zira Danıştay tarafından iptal edilen genelge ile 100.000.-Avro tutarındaki teminatlarının serbest kaldığına sevinemeden belki de kat be kat misli maliyetlerle yüzleşmek zorunda kalacaklardır.

V.             Gümrükler Genel Müdürlüğünün 23.07.2020 tarihli 56074795 sayılı yazısı

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün söz konusu yazısı ile 23.07.2020 tarihi itibarıyla tescil edilecek antrepo beyannamelerine ilişkin antrepo işleticisi ya da kullanıcısından alınacak teminat ile ilgili olarak 30.09.2020 tarihine kadar,

a.     Antrepolara et ve et ürünleri (2. ve 16. fasıllarda sınıflandırılan), çay, muz, tütün ve tütün ürünleri, alkollü içki, mısır, cin mısırı, ceviz (kabuklu veya kabuksuz), badem (kabuklu veya kabuksuz), antep fıstığı (kabuklu veya kabuksuz) ile yer fıstığının (tohumluk, kabuklu veya kabuksuz) konulması durumunda eşyadan alınması gereken teminatın, eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin %50'si,

b.     Antrepoya konulacak diğer eşyadan alınması gereken teminatın ise eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin %25’i,

c.     BİLGE sisteminde düzenleme yapılana kadar aynı antrepo beyanname kapsamı farklı kalemler için farklı teminat oranlarının bulunması halinde teminatın yüksek olan oran üzerinden hesaplanması,

Kararlaştırılmış olmasına karşın yeni bir yazı da yayımlanmadığı halde 30.09.2020 tarihinden sonra tescil edilen antrepo beyannamelerinde %25 & % 50 oranlı teminat uygulamasının devam ettiği duyumları alınmaktadır. İşin vahim tarafı söz konusu yüksek oranlı teminat uygulamasının devam etmesini 1/11/2020 tarihinde yürürlüğe girecek olan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (30.09.2020 t. 31260 s. R.G.)’in söz konusu tarihe kadar mevcut teminat sisteminin devam edeceğine dair geçiş hükmüyle illiyet bağı kuran meslektaşlarımızın azımsanmayacak kadar çok olmasıdır. Oysa zikredilen gümrükler genel müdürlüğü yazısı ile yönetmelik değişikliğinde bahse konu hususlar birbirinden bağımsızdır. Yazıda, teminat oranlarının geçici bir süre için (30.9.2020’ye kadar  %25 & %50 oranlarının uygulanacağı) yükseltileceği konusu hüküm altına alınmışken; yönetmelikte götürü teminat sistemine geçiş dönemi olarak kararlaştırılan 1/11/2020 tarihine kadar hali hazırdaki teminat sisteminin (Antrepoya alınan eşya için ayrı ayrı teminat alınması veya Toplu Teminat ) devam edeceği konusu hükme bağlanmıştır.

VI.           Sonuç Ve Değerlendirme

Her ne kadar, Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (02.12.2014 t.,29193 s.R.G.) ile Gümrük Yönetmeliğinin 528.maddesi (İndirimli ve toplu götürü teminat) yürürlükten kaldırılmışsa da (ki söz konusu mülga maddede antrepo işleticilerinin %10 teminat oranı ile işlem tesis edeceği açıkça yazıyordu) 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 116.maddesinde kısmı teminat uygulanacak hallerin sayıldığı, bu haller arasında antrepo işletme izni verilenlerin de bulunduğu; bu kişilerden alınacak teminat tutarlarını belirlemeye ve alınacak teminat tutarını ithalat vergileri tutarının %10'una kadar indirmeye Müsteşarlığın bağlı olduğu Bakanın yetkili olduğu açık ve net bir şekilde hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki açıklamalar bir arada değerlendirildiğinde antrepoya alınacak eşyaların teminat oranıyla ilgili götürü teminat sistemini kullanacak olan antrepo işleticilerinin sorunsuz bir şekilde yeni sisteme entegre olacakları ön görülürken; götürü teminat sistemini kullanmayacak antrepo işleticilerinin 1/11/2020 tarihinden itibaren teminat oranının %100 olarak mı uygulanacağı; yoksa yukarıda zikredilen karar muvacehesinde teminat tutarını ithalat vergileri tutarının %10'una kadar indirmek üzere bakan yetkisinin kullanılıp, kullanılmayacağı hususlarında mütereddit oldukları izahtan varestedir. Söz konusu kafa karışıklığının bertaraf edilmesi ve Hukuk devleti ilkesi ile bunun alt ilkelerinden olan belirlilik ve öngörülebilirlik ilkeleri uyarınca konunun açıklığa kavuşturulmasının ziyadesiyle önemli olduğu değerlendirilmektedir.  

Diğer yönden, Teminat Mektuplarıyla ilgili bankalarca tahsil edilmekte olan komisyonların teminat mektuplarının tutarı üzerinden alındığı ve işleticiler açısından ciddi bir maliyet kalemi olduğu göz önünde bulundurulduğunda yeni yönetmelik değişikliği ile mevzuatımıza derç edilen götürü teminat sistemini kullanacak olan antrepo işleticilerinin (Her ne kadar Götürü teminat oranı GY 527.maddede alan & hacim üzerinden belirlenmişse de; belirlenen tutarın %10’una kadar indirmeye bakanlık yetkilidir) ve götürü teminat sistemini kullanmayacak işleticilerin daha önceden olduğu gibi ‘eşya türüne bağlı olarak’ %10 & % 25  oranında indirimli teminat uygulamasıyla işlem tesis etmeleri içerisinden geçtiğimiz kritik dönemin ruhuna muvafık düşeceği gibi; sektörün bir nebze nefes almasına vesile olacaktır.

Sonuç olarak, 2/12/2014 tarihli ve 29193 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile antrepo işleticileri tarafından kullanılan götürü teminat &İndirimli Ve Toplu Götürü teminat uygulaması 17/12/2014 tarihinde sona erdirildiği için teminat oranlarını belirlemek adına yayımlanmış olan 09.01.2015 tarihli, 2015/1 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğünün Genelgesinin Danıştay tarafından iptal edildiği göz önünde bulundurulduğunda, sektörde hasıl olan belirsizliği giderecek mevzuat düzenlemesi “muştu” sadedinde beklenmektedir.

Kaynakça:

1.       4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481 (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)

2.     Gümrük Yönetmeliği (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)

3.     Gümrükler Genel Müdürlüğü 23.07.2020 tarihli 56074795 sayılı yazısı (Antrepolarda Teminat İşlemleri)

4.       Genelge No: 2015/1 (Antrepo Teminat Sistemi hk.)

5.       Danıştay Yedinci Daire K: 2019/6162, E:2019/2773 sayılı Karar