ÖZET
Karşılığında
yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın yurt dışına mal çıkarılması, bedelsiz
ihracat olarak adlandırılır.
Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mallar:
1-a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından
götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler
ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal
edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,
b) Daha önce usulüne uygun
olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere
uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti
süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,
c) Yabancı misyon
mensuplarının, Türkiye'de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli
suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına
giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi
şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına
gönderilecek mal ve taşıtlar,
ç) Yurt dışında yerleşik
tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk
vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına
gönderilecek mal ve taşıtlar,
d) Kamu kurum ve
kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; Görevleri veya anlaşmalar gereği
gönderecekleri mal ve taşıtlar,
e) Savaş, deprem, sel,
salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; Kamu kurum ve
kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan
dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.
2) Yukarıda belirtilenler
dışında kalan hususlar, Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü görüşü
alınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince
sonuçlandırılır.
Anahtar kelimeler: İhracat,
Fiili ihracat, Bedelsiz ihracat, …
GİRİŞ
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 150.maddesi başta olmak üzere ilgili
mevzuat hükümlerine göre ihracat: Ticaret politikası önlemleri ve gerektiği takdirde ihracat vergileri de
dahil olmak üzere çıkış işlemlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasıyla
gerçekleştirilir.
- Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç
edilecek eşya, Gümrük Yönetmeliği’nin 131 ve 156.madde hükümleri saklı
kalmak üzere, ihracata ilişkin gümrük
beyannamesi ile yetkili gümrük idaresine beyan edilir. Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkacak
eşyanın gümrük beyannamesine tabi olmayacağı hal ve şartlar yönetmelikle
belirlenir.
1) Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in ikinci
maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan mallardan, değeri
250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olanlar ile değer ve miktarına
bakılmaksızın birinci fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde belirtilen malların
bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılır.
2) İkinci maddenin birinci
fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000
(ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanların bedelsiz ihracat izni başvuruları
ise, ekteki Bedelsiz İhracat Formu doldurularak İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliklerine yapılır.
3) İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterlikleri verilen bedelsiz ihraç izinlerinin bir örneğini talep
sahibine, bir örneğini de ilgili gümrük idaresine intikal ettirirler.
4) Bedelsiz ihraç
izinlerinin geçerlilik süresi 1 (bir) yıldır.
5) İkinci maddenin birinci
fıkrasının (c) ve (ç) bentleri çerçevesinde yapılacak bedelsiz ihracata,
doğrudan gümrük idaresince izin verilir. Ancak (ç) bendi uyarınca bedelsiz
ihracı yapılacak malların yolcu beraberinde götürülmeyip, önce veya sonra
gönderilmesi halinde, Türkiye'de satın alındığının belgelenmesi, taşıt
götürülmesi halinde ise taşıtın trafik tescil kuruluşlarınca ve vergi
dairelerince kayıtlarının kapatıldığının belgelenmesi gerekir.
6) İkinci maddenin birinci
fıkrasının (ç) bendi kapsamında, yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı
turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının, Katma Değer Vergisi
Kanunu'nun 11/1-b maddesinde düzenlenen istisnadan yararlanarak yurt dışına
götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtların
bedelsiz ihracına, satıcı tarafından verilen satış faturası nüshası veya satıcı
onaylı örneklerine istinaden, ilgili gümrük idarelerince izin verilir.
7) Söz konusu satış
faturasının bir nüshası veya satıcı onaylı bir örneği, Türkiye İstatistik
Kurumuna gönderilmesini teminen, ilgili gümrük idaresince Gümrükler Genel
Müdürlüğüne intikal ettirilir (Bedelsiz
İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in 3.maddesi).
- Bedelsiz ihracat
nedeniyle düzenlenen kağıtlar ve ilgili gümrük beyannamesi belirli şartları
taşıması halinde Damga Vergisine tabi değildir.
I-
İHRACAT
İhracata ilişkin
kanuni düzenlemeler ana hatlarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 150 ve 151.maddeleri,
Gümrük Yönetmeliği’nin 415 ilâ 418.maddeleri, 95/7623 sayı ve 22.12.1995
tarihli İhracat Rejim Kararı, 26190/06.06.2006 sayı ve tarihli Resmi Gazetede
yayımlanan İhracat Yönetmeliği ile çeşitli İhracat Tebliğleri ve ilgili diğer
mevzuat hükümlerinden oluşmaktadır.
Bedelsiz İhracat:
Karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın yurt dışına mal çıkarılmasıdır.
İhracat
Rejimi: Serbest dolaşımda bulunan
eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin
hükümlerin uygulandığı rejimdir.
İhracat: Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük
mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere
çıkarılmasını veyahut Bakanlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve
işlemlerini,
Mal: Her türlü eşya,
madde, ürün veya değeri,
İhracatçı: İhraç edeceği mala
göre ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine üye olan, vergi
numarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip
olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf
yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder (İhracat
Yönetmeliği 4.maddesi).
İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında
bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden
çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu
haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş
sayılır. Fiili ihracata müteakip ihraç eşyası üzerindeki gümrük kontrolü
de sona erer (Gümrük Kanunu 151.maddesi).
En Basit Anlatımla Fiili İhracat:
İhraç eşyasının Gümrük Kanunu
hükümleri çerçevesinde muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesi, kısım kısım
gelmekte olan eşyada da yüklemenin tamamlanması ve eşyanın Türkiye Gümrük
Bölgesini terk etmesidir.
Fiili İhracat: İhraç
ürününün, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum
ve niteliğini gümrük denetiminden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu
haliyle Türkiye Gümrük Bölgesi'ni terk etmesidir. Serbest Bölgelere yapılan
satışlarda ise ürünün buradan başka bir ülkeye ihraç edildiğinin tevsikidir (Para-Kredi
Ve Koordinasyon Kurulu’nun 06.04.2018 Tarih Ve 2018/12 Sayılı Kararı’nın
3.maddesi).
İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterliği Onayı/Kaydı: İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği tarafından
gümrük beyannamesi onay/kayıt işlemleriyle ilgili olarak verilecek onay, kayıt
ve/veya elektronik onayı/kaydı,
İhraç Müsaadesi: Ülke ekonomisinin ihtiyaçları, iç ve
dış piyasa arz ve talep durumu, satış şekli ile alıcı ülke ve firmaların
ülkemiz ile olan ticari ve ekonomik ilişkileri gibi hususlar göz önünde
tutularak Müsteşarlıkça verilen ihraç iznini,
Kayda Bağlı İhracat: Gümrük
beyannamesinin, ihracattan önce İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince
kayda alındığı ihracat şeklini,
İfade eder (İhracat Yönetmeliği’nin 4.maddesi).
- Ticari
kiralama yoluyla yapılacak ihracat işlemleri, gümrük mevzuatı hükümlerine
tabidir (İhracat Yönetmeliği 13.madde).
Yapılan beyan, bağlayıcıdır. Beyannamede imzası bulunan kişiler cezai hükümlerin uygulanması
açısından beyannamede belirtilen bilgiler ile beyannameye ekli belgelerin
doğruluğu ve ilgili rejimin gerektirdiği bütün yükümlülüklere uyulmasından
sorumludur. Doğrudan temsil durumunda bu sorumluluk adına hareket edilenlere
aittir. Beyanın bağlayıcı olması
nedeniyle beyanname başkasına devredilemez. Eşyanın başkalarına satılması beyan
sahiplerini yükümlülüklerinden kurtarmaz (Gümrük Yönetmeliği 113.maddesi).
Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesini Terk
Ettiği Tarih; a) Kara ve
demir yoluyla çıkışlarda, gümrük idaresince çıkış işlemleri tamamlanıp kara
sınırından yabancı bir ülkeye fiilen çıktığı veya serbest bölgeye fiilen
girdiği, b) Deniz ve hava yoluyla çıkışlarda, eşyanın yüklendiği deniz
veya hava taşıtının hareket ettiği, c) Dış seferde bulunan ya da dış
sefere çıkacak olan deniz ve hava taşıtlarına 418 ve 476 ila 482’inci maddeler
çerçevesinde yapılacak teslimlerde eşyanın teslim edildiği, tarih olarak kabul
edilir (Gümrük
Yönetmeliği 416.maddesi).
Bedelsiz Olarak İhraç Edilebilecek Mallar: 1-a)
Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler,
miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları,
yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj
malzemeleri,
b)
Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi
ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç
edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,
c)
Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye'de çalışan yabancıların, yurt dışına hane
nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt
dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce
belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya
adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,
ç)
Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet
eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya
adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,
d)
Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya
anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar,
e)
Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu
kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına
çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.
2)
Yukarıda belirtilenler dışında kalan hususlar, İhracat Genel Müdürlüğü görüşü
alınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince
sonuçlandırılır (Bedelsiz
İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in
2.Maddesi).
-
Bedelsiz ihracata
ilişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in 2/e maddesi çerçevesinde, savaş, deprem, sel,
salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve
kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan
dernek ve vakıfları yurt dışına bedelsiz olarak insani yardım malzemeleri
gönderebilmektedir. Keza, bu kapsamda bedelsiz ihraç edilecek eşyanın tabi
olacağı usul ve esaslar da anılan Tebliğ’in 3 ve müteakip maddelerinde
belirtilmiştir. Mezkur Tebliğ’in 2/e maddesi kapsamında bedelsiz olarak
gönderilecek insani yardım malzemelerinin yurt dışına çıkış işlemlerinin,
yardım malzemesinin cins, nev’i ve niteliği, miktarı ile yüklendiği taşıt
aracına ilişkin bilgileri içeren eşya listesinin ibrazı kaydıyla eşyanın
çıkışına izin verilmesi ve bu şekilde çıkışına müsaade edilen eşyanın
tamamlayıcı beyanının en geç izleyen ayın ilk üç günü içinde yapılması gerekir
(Gümrükler Genel
Müdürlüğü’nün 2011/19 Sayılı Genelgesi).
İzin Mercii ve
Uygulama Usulleri: 1)
İkinci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b)
bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına
kadar olanlar ile değer ve miktarına bakılmaksızın birinci fıkrasının (d) ve
(e) bentlerinde belirtilen malların bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan
ilgili gümrük idaresine yapılır.
2) İkinci maddenin birinci fıkrasının
(a) ve (b) bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000 (ikiyüzellibin) ABD
Doları ve üzeri olanların bedelsiz ihracat izni başvuruları ise, ekteki
Bedelsiz İhracat Formu doldurularak İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliklerine yapılır.
3)
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri verilen bedelsiz ihraç izinlerinin
bir örneğini talep sahibine, bir örneğini de ilgili gümrük idaresine intikal
ettirirler.
4)
Bedelsiz ihraç izinlerinin geçerlilik süresi 1 (bir) yıldır.
5)
İkinci maddenin birinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri çerçevesinde yapılacak
bedelsiz ihracata, doğrudan gümrük idaresince izin verilir. Ancak (ç) bendi
uyarınca bedelsiz ihracı yapılacak malların yolcu beraberinde götürülmeyip,
önce veya sonra gönderilmesi halinde, Türkiye'de/Türkiye’den satın alındığının
belgelendirilmesi, taşıt götürülmesi halinde ise taşıtın trafik tescil
kuruluşlarınca ve vergi dairelerince kayıtlarının kapatıldığının belgelendirilmesi
gerekir.
6)
İkinci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında, yurt dışında yerleşik
tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk
vatandaşlarının, Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 11/1-b maddesinde düzenlenen
istisnadan yararlanarak yurt dışına götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına
gönderilecek mal ve taşıtların bedelsiz ihracına, satıcı tarafından verilen
satış faturası nüshası veya satıcı onaylı örneklerine istinaden, ilgili gümrük
idarelerince izin verilir.
7)
Söz konusu satış faturasının bir nüshası veya satıcı onaylı bir örneği, Türkiye
İstatistik Kurumuna gönderilmesini teminen, ilgili gümrük idaresince Gümrükler
Genel Müdürlüğü’ne intikal ettirilir (Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in
3.Maddesi).
Yasak ve İhracı Ön İzne Bağlı Mallar: Kanun,
kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış malların bedelsiz
ihracatına izin verilmez. İhracı ön izne bağlı malların bedelsiz olarak ihraç
edilmesi de, ancak ilgili merciin ön iznine istinaden mümkündür (Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in
4.Maddesi).
İhracında Fon Kesintisi Aranan Mallar: 1) İhracı Destekleme ve Fiyat
İstikrar Fonu
kesintisine tabi eşyaların bedelsiz
olarak ihraç edilebilmesi için, söz konusu primin ödendiğine dair banka
dekontunun ibrazı gerekir. Ancak FOB değeri 1.000 (bin) ABD Dolarını geçmeyen malların
bedelsiz ihracı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu kesintisine tabi değildir.
2) 6/6/2006 tarihli ve 26190 sayılı Resmî Gazete'de
yayımlanan İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ (İhracat
2006/7) eki
listedeki mallardan, değeri FOB l.000 (bin) ABD Dolarının üzerinde olanların bedelsiz
ihracında, kayıt şartı aranır (Bedelsiz
İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in 5.Maddesi).
- Bedelsiz ihracata konu mal, ihracatta
uygulanan desteklerden yararlandırılmaz. Bu Tebliğ kapsamında yapılacak
bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine
tabi değildir. Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in
6 ve 7.Maddeleri).
İhracatçı Birliğine Üyelik: Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in ikinci maddenin birinci fıkrasının (a), (c), (ç), (d) ve (e) bentleri
kapsamında yapılacak bedelsiz ihracatta, İhracatçı Birliğine üye olma şartı
aranmaz (Bedelsiz
İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ’in 8.Maddesi).
- 4/3/2020
tarih ve 31058 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "İhracı
Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ (İhracat: 96/31)’de Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ (İhracat: 2020/4)" ile ihracı yasak ve ön izne
bağlı mallar arasına, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamında piyasaya
arz edilen “koruyucu maske (gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler)”,
“tulum (koruyucu iş elbisesi)”, “sıvı geçirmez önlük (kimyasallara karşı
kullanılan koruyucu önlükler)”, “gözlük (koruyucu gözlükler)” ile Tıbbi Cihaz
Yönetmeliği kapsamında piyasaya arz edilen “tıbbi ve cerrahi maske” ve “tıbbi
steril/non-steril eldivenler” eklenmiş olup, bu ürünlerin ihracatı Sağlık
Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun ön iznine bağlanmıştır.
- 18/3/2020 tarih ve 31072 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ
(Tebliğ No: İhracat 2006/7)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (İhracat
2020/5)" ile ihracı kayda bağlı mallar arasına Etil Alkol (GTP: 22.07
(GTİP: 2207.20.00.10.15 ve GTİP: 2207.20.00.90.15 hariç), GTİP:
2208.90.91.10.00, 2208.90.91.90.00, 2208.90.99.10.00, 2208.90.99.90.00) olmak
üzere), Kolonya (GTİP: 3303.00.90.00.11), Dezenfektan (GTİP: 3402.90.10.00.12,
3808.94.10.00.00, 3808.94.20.00.00, 3808.94.90.00.19, 3808.94.90.00.11,
2905.12.00.00.12), Hidrojen Peroksit (GTP: 28.47), Yalnız Meltblown Kumaş (GTP:
56.03) eklenmiştir.
- 26/3/ 2020 tarih ve 31080 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara
İlişkin Tebliğ (İhracat: 96/31)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (İhracat:
2020/6)" ile ihracı yasak ve ön izne bağlı mallar arasına Tıbbi Cihaz
Yönetmeliği kapsamında piyasaya arz edilen “Ventilatör, Ecmo, Oksijen
Konsantratörü, Ventilatör Cihazı Sarfları, Hasta Devreleri (Anestezi/Ventilatör
Devresi), IV Kanül, Entübasyon Tüpleri ve Yoğun Bakım Monitörleri” eklenmiş
olup bu ürünlerin ihracatı Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz
Kurumu’nun ön iznine bağlanmıştır.
Öte yandan; bahse konu düzenlemeler ile amaçlanan küresel
salgın döneminde yurt içi piyasanın ihtiyacı olan ürünlerde oluşabilecek
muhtemel tedarik sıkıntısını ortadan kaldırmak üzere tedbir almak olup, anılan
mevzuat hükümlerinde diplomatik veya şahsi yardım/hibe şeklindeki ihraç
talepleri için ayrı bir istisnai düzenlemeye yer verilmemiştir.
Bu Hususlar Muvacehesinde; I. Bedelsiz İhracata İlişkin
Tebliğ’in (İhracat 2008/12) 4.maddesi gereğince yukarıda mezkur ihracı ön izne
bağlı malların bedelsiz olarak ihraç edilmesi için Sağlık Bakanlığı Türkiye
İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun ön izninin alınmasının,
II. İhracı Kayda
bağlanan bahse konu mallardan değeri FOB l.000 (bin) ABD Dolarını geçen
malların bedelsiz olarak ihracında kayıt şartı arandığından, bu malların
ihracatında ise ilgili İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğine (“etil alkol,
kolonya, dezenfektan, hidrojen peroksit” ihracatına konu olan mallar için
koordinatör birlik olarak tayin edilen İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı
Birlikleri Genel Sekreterliği’ne, “Yalnız meltblown kumaş” ihracatına konu
mallar için koordinatör birlik olarak tayin edilen İstanbul Tekstil ve
Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne), ihracatçı firmalar
tarafından başvuruda bulunulması gerekir (İhracat Genel Müdürlüğü’nün
07.04.2020 Tarih ve 53728571 Sayılı Tasarruflu Yazısı).
Tamamlayıcı Beyan: Bilindiği
üzere, Gümrük Yönetmeliği'nin "İhracat rejiminde tamamlayıcı
beyan" başlıklı 158.maddesinin 2.fıkrası uyarınca; Bir ay içinde
gerçekleştirilen basitleştirilmiş işlemlere ilişkin tamamlayıcı beyanın
izleyen ayın ilk üç günü içinde yapılması gerekmektedir. Söz konusu
Yönetmelik maddesi hükmüne, yurt dışına gönderilecek insani yardım malzemelerinin, eşya listesi verilmek
suretiyle basitleştirilmiş usulde beyan edilmesine imkan veren 28.03.2011
tarihli ve 2011/19 sayılı Genelge'de de yer verilmiştir. 4458 sayılı Gümrük
Kanunu'nun 10.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
hükmü kapsamında, Bakanlık Makamından alınan 14.06.2016 tarihli ve 16602390
sayılı Onayla münhasıran Türk Kızılayı için uygulanmak üzere, insani yardım
malzemelerinin çıkışına ilişkin tamamlayıcı beyanın takip eden ayın son gününe
kadar yapılabilmesi uygun bulunmuştur (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
21.06.2016 Tarih ve 16865036 Sayılı Tasarruflu Yazısı).
Bedelsiz İhracat ve Damga Vergisi: Gelir İdaresi
Başkanlığının 04.02.2011 Tarih ve 010877 Sayılı Yazısında; “2008/12 sayılı tebliğin 6.maddesi de göz önünde bulundurulduğunda, 1
Seri No.lu Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi ve Harç İstisnası
Uygulaması Hakkında Tebliğ kapsamında döviz kazandırıcı bir faaliyet olmayan bedelsiz ihracat nedeniyle düzenlenen kağıtların, Damga
Vergisi Kanununun Ek 2.maddesi çerçevesinde damga vergisi istisnasından
yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.” Denilmekle beraber.
09.08.2016 Tarih - 29796 Sayılı R.G. Ve 6728 S.K. İle 488 Sayılı Damga
Vergisi Kanunu’nun Eki II Sayılı Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar Tablosunun
“IV- Ticari Ve Medeni İşlerle İlgili Kağıtlar” Alt Başlığına Eklenen 48.Fıkrayla: “Ürünlerin yurt dışında tanıtım ve pazarlamasını sağlamak amacıyla,
miktarı ticari teamüllere uygun örnek ürünler, tanıtım malzemeleri veya
promosyon amaçlı ürünlerin bedelsiz ihracatına ilişkin düzenlenen kâğıtlar ile
yurt dışındaki fuarlara katılım amacıyla düzenlenen kâğıtlar”ın Damga
vergisinden istisna olduğu belirtilmiştir.
Öte yandan;
Hazine ve Maliye
Bakanlığı'nın 64597866-155.13-17312 sayı ve 08.08.2018 tarihli Özelgesinde; Ürünlerinizin yurt dışında tanıtım ve pazarlamasını
sağlamak amacıyla, miktarı ticari teamüllere uygun örnek ürünlerin, tanıtım
malzemelerinin veya promosyon amaçlı ürünlerin bedelsiz ihracatına ilişkin
olarak söz konusu fıkranın yürürlük tarihi olan 9/8/2016 tarihinden sonra
düzenlenen gümrük beyannamelerinin, münhasıran bu ürünlere ilişkin düzenlenmiş
olması koşuluyla Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı tablonun IV/48 fıkrası
uyarınca damga vergisinden istisna olduğu belirtilmiştir.
Kişisel görüşümüz: Ürünlerinizin yurt
dışında tanıtım ve pazarlamasını sağlamak amacıyla, miktarı ticari teamüllere
uygun örnek ürünlerin, tanıtım malzemelerinin veya promosyon amaçlı ürünlerin
bedelsiz ihracatına ilişkin olarak düzenlenen gümrük beyannameleri ve ilgili
kağıtlar, münhasıran bu ürünlere ilişkin düzenlenmiş olması koşuluyla Damga
Vergisinden istisnadır. Damga vergisine tabi değildir.
Bedelsiz İhracat: İhracatçı
Birlikleri Genel Sekreterlikleri’nce düzenlenecek 0953 kodlu TPS-Bedelsiz
İhracat İzni verilmesi ve kullanılmasına ilişkin işlemler aşağıda belirtilmiştir:
1) 0953 kodlu TPS-Bedelsiz İhracat İzni başvurusu yükümlüsünce Tek
Pencere Portal Sistemi (https://uygulama.gtb.gov.tr/TekPencere) üzerinden
gerçekleştirilir. 0953 kodlu TPS-Bedelsiz İhracat İzni başvurusu Ticaret
Bakanlığı internet sitesinde yer alan rehberde belirtilen hususlar dikkate
alınarak başvuru sahibi tarafından doldurulur ve İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterlikleri'ne elektronik ortamda gönderilir.
2)
Yapılan inceleme neticesinde herhangi bir eksiklik veya hata bulunmadığı tespit
edilen başvurular ile tespit edilen eksiklik ve/veya hataların yükümlüsünce
giderildiği anlaşılan başvurular İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterlikleri'nce, 2008/12 Sayılı Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ kapsamında
incelenmek üzere kabul edilir.
3)
Kabul edilen başvurunun uygun bulunması halinde, İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterlikleri tarafından 0953 kodlu TPS-Bedelsiz İhracat İzni başvurusu Tek
Pencere Portal Sistemi üzerinden onaylanır ve sistem tarafından 0953
TPS-Bedelsiz İhracat İzni kodlu e-belge ile bu belgeye ait 23 haneli numara
üretilir.
4)
Tek Pencere Sistemi tarafından verilen 23 haneli belge numarası/belge satır
numarası (Örnek: Referans No: 16545419880849000000392/1) ilgili gümrük
beyannamesinin 44 no.lu kutusunda “Belge Referans No” ve “Belge Tarihi”
alanlarında beyan edilir.
5)
Söz konusu belgeye ilişkin bilgiler elektronik ortamda yer alacağından,
beyanname ekinde ayrıca kâğıt ortamında ıslak imzalı ithal izin belgesi
aranmaz. Gümrük işlemleri sırasında ihtiyaç duyulması halinde belge içeriğinin
Tek Pencere Sistemi üzerinden sorgulanması mümkündür (Risk Yönetimi ve
Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2016/39 Sayılı Genelgesi).
İhracat Beyannamesinin 10 Kalemden Fazla Ve Azami FOB 25.000-USD Bedelle
Düzenlendiği Haller İle Promosyon Amaçlı Olarak Yurt Dışına Bedelsiz İhraç
Edilen Ve Çok Sayıda Kalemden Oluşan Eşyanın İhracat Gümrük İşlemleri: Gümrük Kanununun 150.maddesinin dördüncü fıkrasının; Gerektiğinde ihraç
eşyasının cinsine, niteliklerine ve ihracatın özelliğine göre ihracatın daha
kolay yapılmasını sağlayacak usul ve esasları belirleme konusunda Ticaret
Bakanlığı’na verdiği yetki çerçevesinde, ihracat beyannamesinin 10 kalemden
fazla ve azami FOB 25.000 ABD Doları
bedelle düzenlendiği haller ile
promosyon amaçlı olarak yurt dışına bedelsiz
ihraç edilen ve çok sayıda kalemden oluşan eşyanın ihracat gümrük
işlemlerinin seri şekilde sonuçlandırılmasına yönelik olarak ve beyan sahibinin
talebi halinde aşağıda belirtilen usul dairesinde gümrük beyanında bulunulması
uygun bulunmuştur: 1) İhracat
beyannamesi kapsamında yer alan ve aynı fasılda sınıflandırılan kalemler bu
fasıldan ve tek kalem olarak miktar bakımından en fazla olanının
sınıflandırıldığı GTİP'ten beyan edilecektir.
2) İhracat beyannamesi muhteviyatı eşyanın; a) Türk
Gümrük Tarife Cetveli'nin 01 ila 24 üncü (24. fasıl dahil) fasıllarında
sınıflandırılan, b) Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilen, c)
Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında ihraç edilen, ç) İhracat iadesinden
ve/veya ihracata yönelik devlet yardımlarından yararlanan, d)
İhracatında DFİF'e prim kesintisi veya DFİF'ten prim ödemesi yapılan, e)
Türkiye Gümrük Bölgesi'nden geçici olarak ihraç edilen, f) Transit
ticarete tabi tutulan, g) İhracatı zorunlu standart ve/veya ticari
kalite kontrolüne tabi tutulan, ğ) İhracatı ön izne bağlı olan, eşyadan
olması halinde ihracat gümrük işlemlerinde yukarıda belirtilen şekilde gümrük
beyanı yapılmasına izin verilmez.
3) Bedelsiz ihracat; 3065 sayılı KDV Kanununun 11 ve 12.maddeleri çerçevesinde ihracatçıya
iade edilen KDV, bu Genelgenin 2-(ç) maddesinde belirtilen ihracat iadesinden
veya ihracata yönelik devlet yardımlarından yararlanan eşya kapsamında
değerlendirilemez (Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün 2013/34 Sayılı Genelgesi).
- İhracat: 2008/12 sayılı Bedelsiz
İhracata İlişkin Tebliğ kapsamında gerçekleştirilecek bedelsiz ihracat
işlemlerinde sıfır veya bedelsiz olarak düzenlenecek olan faturanın firmaların
ihtiyaçları doğrultusunda ilgili gümrük idaresine ibrazı mümkün bulunmaktadır
(Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2013/35 Sayılı Genelgesi).
İhraç
Kaydıyla Teslim Edilen Eşyanın İhracatçı Firma Tarafından Bedelsiz Olarak İhraç
Edilmesi Durumunda Tecil-Terkin Uygulaması: İhracatçı tarafından imalatçıdan ihraç kaydıyla temin
edilen malların bedelsiz olarak ihraç edilmesi, bu işleme ilişkin olarak
tecil-terkin uygulanmasına engel değildir.
3065 sayılı KDV Kanunu’nun 11/1-c.maddesine göre de: İhraç
edilmek şartıyla imalatçılar tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait
katma değer vergisi, ihracatçılar tarafından ödenmez. Mükelleflerce tahsil
edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi
dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.
Yukarıda belirtilen
mevzuat hükümlerinden hareketle, ihracatçı firma tarafından bedelsiz olarak
ihraç edilen malların;
- İmalatçıları
tarafından ihraç kaydıyla teslim edilmiş olması,
- Teslim tarihini
takip eden aybaşından itibaren üç ay (ek süre verilmiş olması halinde ise bu
süre) içinde bedelsiz olarak ihracının gerçekleştiğine dair ihracatçının gümrük
beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi halinde imalatçının ilgili dönem
beyannamesi ile beyan ettiği vergiden tecil edilen verginin terkini, tecil
edilemeyen kısmın ise iadesi mümkün bulunmaktadır.
Diğer bir değişle; Bedelsiz ihracat işlemleri dolayısıyla yüklenilen KDV, önce
3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 32.maddesine göre (İstisna
edilmiş işlemlerde indirim) işlem
yapılacak, indirime konu edilemeyen kısmın ise iadesi söz konusu olacaktır. (3065 Sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu, KDV Uygulama Genel Tebliği, 60 Sayılı Katma Değer Vergisi Sirküleri,
Maliye Bakanlığı’nın 04/06/2004 tarih ve KDVK-17 /2004-17 sayılı Özelgesi).
SONUÇ
Karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın yurt
dışına mal çıkarılması, bedelsiz ihracattır.
Gümrük Yönetmeliği'nin "İhracat
rejiminde tamamlayıcı beyan" başlıklı 158.maddesinin ikinci fıkrası hükmü
uyarınca, bir ay içinde gerçekleştirilen basitleştirilmiş ihracat işlemlerine
ilişkin tamamlayıcı beyanın izleyen ayın ilk üç günü içinde yapılması gerekir.
- Kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı
yasaklanmış malların bedelsiz ihracatına izin verilmez. İhracı ön izne bağlı
malların bedelsiz olarak ihraç edilmesi de, ancak ilgili merciin ön iznine
istinaden mümkündür.
- Bedelsiz İhracata İlişkin
2008/12 Sayılı Tebliğ’in ikinci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b)
bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına
kadar olanlar ile değer ve miktarına bakılmaksızın birinci fıkrasının (d) ve
(e) bentlerinde belirtilen malların bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan
ilgili gümrük idaresine yapılır.
- İkinci maddenin birinci
fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000
(ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanların bedelsiz ihracat izni başvuruları
ise, ekteki Bedelsiz İhracat Formu doldurularak İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliklerine yapılır. Bedelsiz ihraç izinlerinin geçerlilik süresi 1
(bir) yıldır. İkinci maddenin birinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri
çerçevesinde yapılacak bedelsiz ihracata, doğrudan gümrük idaresince izin
verilir. Ancak (ç) bendi uyarınca bedelsiz ihracı yapılacak malların yolcu
beraberinde götürülmeyip, önce veya sonra gönderilmesi halinde, Türkiye'de
satın alındığının belgelenmesi, taşıt götürülmesi halinde ise taşıtın trafik
tescil kuruluşlarınca ve vergi dairelerince kayıtlarının kapatıldığının
belgelenmesi gerekir.
- İkinci maddenin birinci
fıkrasının (ç) bendi kapsamında, yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı
turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının, Katma Değer Vergisi
Kanunu'nun 11/1-b maddesinde düzenlenen istisnadan yararlanarak yurt dışına
götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtların
bedelsiz ihracına, satıcı tarafından verilen satış faturası nüshası veya satıcı
onaylı örneklerine istinaden, ilgili gümrük idarelerince izin verilir.
- Bedelsiz ihracat işlemleri dolayısıyla yüklenilen KDV, önce
3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 32.maddesine göre (İstisna edilmiş işlemlerde indirim) işlem yapılacak, indirime konu edilemeyen kısmın ise
iadesi söz konusudur.
- İhracatçı
tarafından imalatçıdan ihraç kaydıyla temin edilen malların bedelsiz olarak
ihraç edilmesi, bu işleme ilişkin olarak tecil-terkin uygulanmasına engel
değildir. Buna göre, ihracatçı firma tarafından bedelsiz olarak ihraç edilen
malların;
- İmalatçıları
tarafından ihraç kaydıyla teslim edilmiş olması ve teslim tarihini takip eden
aybaşından itibaren üç ay (ek süre verilmiş olması halinde ise bu süre) içinde
bedelsiz olarak ihracının gerçekleştiğine dair ihracatçının gümrük
beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi halinde imalatçının ilgili dönem
beyannamesi ile beyan ettiği vergiden tecil edilen verginin terkini, tecil
edilemeyen kısmın ise iadesi mümkündür.
- Bedelsiz ihracata konu mal, ihracatta uygulanan desteklerden yararlandırılmaz. Bedelsiz İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine tabi değildir.
KAYNAKÇA:
· 4458
sayılı Gümrük Kanunu.
· Gümrük
Yönetmeliği.
· 3065
sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu.
· İhracat
Rejim Kararı.
· İhracat
Yönetmeliği.
· Bedelsiz
İhracata İlişkin 2008/12 Sayılı Tebliğ.
· Para-Kredi
ve Koordinasyon Kurulu’nun 06.04.2018 tarih ve 2018/12 sayılı Kararı.
· Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün 2011/19, 2013/34, 2013/35 Sayılı Genelgeleri
· Risk
Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2016/39 Sayılı Genelgesi.
· 60
Sayılı Katma Değer Vergisi Sirküleri.
· Çeşitli
Tasarruflu Yazılar.
Kaya Sezai, “Bedelsiz İhracat” Sezai Kaya Consulting - 09.08.2019.
Kerim ÇOBAN
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Tel: 0505 519 88 41