Gümrükte dönüp dolaşır hemen her şey gelir bir yere
dayanır. Burası eşyanın uluslararası kimliği olan oniki rakamlı bilgidir. İstatistik
pozisyonlarına bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveline dayanan bu bilgiler belli konu
başlıkları altında listelenerek dış ticaret mevzuatının çatısını
oluşturmaktadır. İdari kararların hayat bulduğu gümrük eşya listelerini 4458
sayılı Gümrük Kanuna bağlı olarak yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde, İthalat
Rejim Kararında ve diğer Kararnamelerde görmekteyiz.
Örnek
olarak Varış Öncesi Gümrük İşlemleri uygulamasındaki liste gösterilebilir. Çağdaş
uygulamalarla benzer şekilde gümrük idareleri usul ve formalitelerin mümkün
olduğunca basitleştirilmesi adına gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere
uygun olarak yürütülmesinde basitleştirilmiş usulleri uygulamaktadır. Serbest
dolaşıma giriş ve dahilde işleme rejimi kapsamında denizyolu konteyner taşımacılığı
veya havayolu taşımacılığı ile Türkiye Gümrük Bölgesine gelen yerli üretimde
girdi olarak kullanılabilecek eşyanın ilgili rejime giriş işlemlerinin Türkiye
Gümrük Bölgesine gelişinden önce başlanabilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine yararlanacak eşya
Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünce belirlenerek Bakanlık internet
sitesinde de duyurulmaktadır. İzin kapsamında ithal edilen eşyanın üretim
ve/veya imalatta kullanılacağına dair taahhüt verilmesi ön koşullar arasında
yer almaktadır. Tebliğ kapsamı eşyanın
gümrük beyannamesine konu edilebilmesi için tescil edilmiş statüde bir özet
beyanın bulunması gereklidir. Kolaylıktan yararlanacak eşyaya ilişkin ise bir
takım şartların bir arada olması gerekmektedir. Eşya tescil edilecek gümrük
beyannamesinin özet beyanın ilgili satırında yer alan eşyanın tamamını
kapsaması gerekmektedir. Varış Öncesi Gümrükleme izni kapsamında tescil
edilecek gümrük beyannamesine konu denizyoluyla gelen eşyanın bulunduğu konteyner
içerisinde sadece aynı alıcıya ait Tebliğ kapsamındaki eşya olmalı ve başka
alıcılara ait eşya olmamalıdır. Yine Gümrük
Yönetmeliğinin 181 inci maddesinin dördüncü fıkrasına göre herhangi bir
kontrole tabi olan eşyaya ilişkin ilgili mevzuatına göre alınmış bilgi veya
belgenin beyannameye kaydedilmesi halinde eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine
varışından önce beyannamenin tescil edilmesine izin verilmektedir. İzin
kapsamındaki eşyanın taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus olması nedeni ile
ayrıca beyan edilmesi gereken geçici ithalat rejimine konu eşya için de Türkiye
Gümrük Bölgesine varışından önce beyannamenin tescil edilmesi
gerçekleştirilebilmektedir. Türkiye Gümrük Bölgesine varışından önce
beyannamenin tescil edilmesine izin verilen eşyanın taşınmasına veya
ambalajlanmasına mahsus eşyanın sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı
hatta yönlendirilmemesi gerekmektedir.
Türkiye
Gümrük Bölgesine varışından önce beyannamenin tescil edilmesine izin verilen
Eşya Listesi güncellenerek en son olarak 27.04.2021 tarihinde yayımlanmıştır.
Listenin Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 15, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35,
38, 39, 40, 44, 45, 47, 48, 49, 67, 68, 69, 70, 72, 73, 74, 75, 76, (77. fasıl
ileride kullanılmak üzere kullanılmamaktadır),78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86,
87, 88, 90, 91, 94 ve 96 fasıllarında yer alan eşya gruplarını gtip olarak belirlemektedir.Listenin
detaylı incelenmesi ile bazı inceliklerin dikkate alınması gerektiği
anlaşılmaktadır. Örneğin mer’i Türk Gümrük Tarife Cetvelinde monitör tanımlı
eşyalara ilişkin gtipler 8528.42.00.00.00, 8528.49.00.00.00, 8528.52.10.00.00, 8528.52.91.00.00,
8528.52.99.00.00, 8528.59.00.00.00 olarak düzenlenmesine karşın Varış Öncesi
Gümrük İşlemlerinden yararlanacak eşya olarak sadece 8528.59.00.00.00 gtip
kapsamı eşya yararlanabilecektir. Bu
anlamda denizyoluyla gelen eşyanın bulunduğu konteyner içerisinde 8528.42, 8528.49,
8528.52 tarife alt pozisyonu açılımda yer alan bir eşyanın olması halinde sadece
Tebliğ kapsamındaki eşya olmalı kuralı ihlal edilmiş olacaktır. Bu nedenle Varış
Öncesi Gümrük İşlemlerine yararlanmak isteyen dış ticaret erbabının liste
kapsamı eşyanın sınırları hakkında bilgilenmesi önem arz etmektedir.
Benzer
şekilde 2015/7511 sayılı Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintileri
Hakkındaki Karar ile ekli listede yer alan malların kabul
kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre ithalatında
Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu kesintisi oranı %0 (sıfır) olarak tespit
edilmiş bulunmaktadır. Listenin yine gümrük tarife cetvelinden yararlanarak
şekillendirildiği görülmektedir.
İthalat Rejim Kararına dayanılarak yayımlanan tebliğlerde
de kapsam konusu eşyalar genel olarak gtip esas alınarak listelenmiştir. Örnek
olarak;
- Harp Silahları İle Bunların Aksam Ve
Parçalarının İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2021/2)
- Radyoaktif Maddeler İle
Bunların Kullanıldığı Cihazların İthaline İlişkin Tebliğ
(İthalat: 2021/3)
- Yüksek Yoğunluklu
Tatlandırıcıların İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2021/4)
- Haritalar Ve Harita
Bilgisi İçeren Eşyanın İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2021/5)
-Karayolu Taşıt
Araçlarının İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2021/7)
- Kullanılmış Veya
Yenileştirilmiş Eşya İthalatına İlişkin Tebliğ (İthalat:2021/9)
....
....
- Tıbbi Tanı Kitlerinin
İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2021/19)
- Elektronik Kimlik
Bilgisini Haiz Eşyanın İthalatı Hakkında Tebliğ (İthalat: 2021/20)
İthalatın ülke ekonomisi yararına ve
uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamak üzere
tanzim edilen 3351 sayılı İthalat Rejim Kararına dayanılarak hazırlanan ve bir
kısmı yukarıda gösterilen tebliğler kapsamı eşyanın büyük çoğunluğunda eşya
kapsamının gtip listeleri şeklinde yapıldığı, bir kısmında ise tebliğ kapsamı eşyanın
tanımlama ile şekillendirildiğini görmekteyiz. Örneğin 2021/20 sayılı Elektronik Kimlik Bilgisini Haiz Eşyanın İthalatı Hakkında
Tebliğinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun ‘Uygunluk Yazısı’
na tabi eşyanın IMEI numarasını haiz eşya olarak tanımlanmaktadır. Tebliğ
kapsamı eşyanın serbest dolaşıma girişi veya geçici ithalatı öncesinde IMEI
numarasının uygunluk kontrolü için Tek Pencere Sistemi üzerinden beyan sahibi
tarafından BTK’ye başvurulması gerekmektedir. BTK tarafından elektronik
ortamda gerçekleştirilecek kontrolün olumlu sonuçlanması halinde ‘Uygunluk
Yazısı’ verilerek beyan edilen eşyaya ait IMEI numarası gümrük beyan sistemine
girilerek süreç devam etmektedir.
Gümrük
mevzuatında beyan konusu eşya yazılı
beyanda gümrük beyannamesi ile yapılmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin Laboratuvar
Tahliline Tabi Tutulacak Eşya Listesi kapsamında olması halinde eşyanın laboratuvar
tahlili yapılması esastır. İthalat ve ihracata konu eşya Ticaret Bakanlığının
ve muhtelif kamu kurumlarının uygulamakla yükümlü olduğu mevzuat çerçevesinde
tahlile tabi tutulabilmektedir. Yönetmeliğinin ek-23’te yer alan listede
bulunan eşyanın niteliği itibarıyla gümrük tarife istatistik pozisyonunun
tespitinin mümkün olması halinde muayene ile görevli memurun eşyayı laboratuar
tahliline göndermesine gerek yoktur.
İhracat rejimine ilişkin olarak eşyasının cinsine, niteliklerine ve
ihracatın özelliğine göre ihracatın daha kolay yapılmasını sağlayacak usul ve
esasları belirleme konusunda Ticaret Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Ülkemiz
ekonomisi açısından ihracatın taşıdığı önem dikkate alınarak, kuvvetli şüphe veya
ihbar halleri saklı kalmak koşuluyla, ihraç eşyasını kimyevi tahlile
göndermeden işlem yapılması, ihraç eşyasının tahlile tabi tutulması halinde ise
gerekli numune alındıktan sonra analiz sonucu beklenmeden Risk Yönetimi ve
Kontrol Genel Müdürlüğünün 2013/3 sayılı Genelgesinde belirtilen “ertelenmiş
kapatma” işlemine tabi tutulmak suretiyle eşyanın ihracına izin verilmesi söz
konusudur.
Beyan konusu eşyanın tarife cetvelindeki
yerini bulma sanatı olan ve sınıflandırma olarak tanımladığımız beyan süreci
genellikle Gümrük Müşavirleri üzerinden yürütülmektedir. Bu anlamda dış
ticarette gümrük tarife cetvellerinin fiili kullanımı gümrük müşavirleri
üzerinden gerçekleştirilmektedir. Eşyanın cins, nevi ve niteliğini belirlemeye
yarayacak her türlü katalog, broşür, datasheet vb. bilgi belgelerinin dış
ticaretin emek yoğun insan faktörü üzerinden incelenerek beyan süreci artarak
devam etmektedir.
İstanbul, 02.06.2021
Abdullah
ÖZGÜR
Gümrük
Müşaviri
