Kerim ÇOBAN
Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
11.03.2020
(Bu makale İGMD için
kaleme alınmıştır.)
ÖZET
Cif kıymet ile gümrük
kıymeti, bir başka deyişle, eşyanın cif kıymeti ile eşyanın gümrük kıymeti
farklı kıymet terimleridir. Cif kıymet veya eşyanın cif kıymeti, gümrük
vergilendirme tekniği açısından en temel (fakat dar olan) matrah tanımı, gümrük
kıymeti veya eşyanın gümrük kıymeti ise; gümrük vergilendirme tekniği
açısından en geniş matrah tanımı olup, kıymete dair hemen her şeyi içine
almaktadır. Yine, “Gümrük Vergileri” deyimi: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na göre
ayrı, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre ayrı, Gümrük Uzlaşma
Yönetmeliği’ne göre ayrı olmak üzere üç farklı şekilde tanımlanmıştır. Öte yandan, “Gümrüklenmiş Değer”
tanımında, Gümrük Kanunu ile Kaçakçılık Kanunu arasında herhangi bir farklılık
olmamakla birlikte, gümrüklenmiş değerin bir parçasını oluşturan “Gümrük
Vergileri” tanımındaki farklılıklar sebebiyle uygulamada, Gümrük Kanunu’na göre
ayrı, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre ayrı, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’ne
göre ayrı olmak üzere üç farklı “Gümrüklenmiş Değer”, yani “Eşyanın
Gümrüklenmiş Değeri” ortaya çıkmakta ve en geniş “Eşyanın Gümrüklenmiş Değeri” lafzının
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yer aldığı anlaşılmaktadır.
Anahtar kelimeler: CIF kıymet, gümrük kıymeti, gümrük vergileri,
ithalat vergileri, ihracat vergileri, gümrüklenmiş değer, ithal eşyasının
gümrük kıymeti.
GİRİŞ
Eşyanın
cif kıymeti ile eşyanın gümrük kıymeti, farklı kıymet terimleri olup, Cif
kıymet veya eşyanın cif kıymeti, gümrük vergilendirme tekniği açısından en
temel (fakat dar) matrah tanımı, gümrük kıymeti veya eşyanın gümrük kıymeti ise
en geniş matrah tanımıdır. İthalat sırasında, ithal eşyasının gümrük kıymetine
giren tüm kıymet unsurlarının göz önüne alınması ve ilgili gümrük idaresine
beyan edilmesi gerekir. Gümrük Vergileri” tanımının, Gümrük Kanunu’na göre,
Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’ne göre ve Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre
farklı tanımlanması sebebiyle “Gümrüklenmiş Değer” veya “Eşyanın Gümrüklenmiş
Değeri”nde de farklılıklar oluşması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5607
sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği hükümlerine
göre karşımıza çıkan çeşitli uygulamalar, gümrük vergi ve resimleri ile
bunların cezalarına ilişkin işlemlerin uygulanması sırasında, hesaplama (tarh),
tebliğ, tahakkuk, taksitlendirme, erteleme, teminata bağlama ve tahsil
aşamalarında çok dikkatli davranılması gerekmektedir.
İşbu makalemizde, eşyanın gümrük kıymeti, eşya ithalatı sırasında kıymet
açısından dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ile bu konudaki
kişisel görüşlerimiz belirtilmiştir.
I- CIF KIYMET İLE GÜMRÜK KIYMETİ ARASINDAKİ FARK,
GÜMRÜKLENMİŞ
DEĞER VE GÜMRÜKLENMİŞ DEĞER
ÜZERİNDEN
CEZA UYGULAMALARI
Kıymet kelimesinin kısaca sözlük
anlamı: Değer, fiyat, bir şeyin yerini tutabilen karşılık olarak
tanımlanmıştır.
CIF: C (Cost = Maliyet), I (İnsurance
= Sigorta), F (Fraight = Navlun) kelimelerinin İngilizce’deki baş harflerinden
oluşmuştur.
Cif Kıymet veya eşyanın cif
kıymeti: Eşya bedeli + sigorta bedeli + navlun ücreti toplamından
oluşmaktadır.
CIF teslim şekli: Uluslararası ticarette sıklıkla
kullanılan teslim şekillerinden biri olup, en basit tanımıyla; Eşya bedeli,
sigorta ücreti ve navlun ücretini içerir. Eşyalar varış yerinde, varış
limanında teslim edilir. Buraya (varış vimanına) kadar yapılan masraflar
satıcıya aittir.
CIF Teslim (Navlun ve
sigorta masrafları ödenmiş olarak teslim): Bu teslim şeklinin CFR’den
farkı mallar varış limanına gelinceye kadar deniz sigortasını yaptırmak ve
bedelini ödemek sorumluluğunun da satıcıya ait olmasıdır. Varış limanından
itibaren alıcının sorumlulukları aynen CFR teslim şeklinde olduğu gibidir.
Deniz sigortası satıcı tarafından yaptırılmış olmakla beraber malların teslimi,
mallar gemi küpeştesini geçtiğinde gerçekleşmektedir. Satıcı, alıcı adına
sigortayı yaptırmaktadır. Yani, risk gerçekleşirse sigortadan tazminat alınması
ile ilgili işlemleri alıcı yürütmek durumundadır. Çünkü mallar geminin
küpeştesini geçtiği anda, malların hukuki sahibi alıcı olmaktadır. Bu teslim
şekli en çok deniz taşımacılığında kullanılır.
Eşyanın Gümrük Kıymeti: Kısaca, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine
göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli,
Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli
düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Cif kıymet veya eşyanın cif kıymeti, gümrük vergilendirme tekniği açısından en temel
(fakat dar olan) matrah tanımıdır. Gümrük kıymeti veya eşyanın gümrük
kıymeti ise gümrük vergilendirme tekniği açısından en geniş matrah tanımı
olup, kıymete dair hemen her şeyi içine almaktadır. Kısacası, Cif kıymetle
gümrük kıymeti aynı şeyler değildir.
Örnek
1: Türkiye’de faaliyet gösteren X firmasının Gürcistan’daki
Y firmasından tonu 3.000-TL’den 100 ton hurda aliminyum satın aldığını,
taşıyıcı Z firmasına 15.000-TL taşıma (navlun) bedeli ile sigorta acentesi olan
V firmasına da 1.000-TL sigorta bedeli ödediğini, ayrıca söz konusu eşyalar
için 5.000-TL Yurt dışı kara taşıması bedeli ile 2.000-TL elleçleme ücreti
ödediğini varsayalım. Söz konusu eşyanın/hurda
aliminyumun Cif kıymeti= 316.000-TL, Gümrük kıymeti ise= 323.000-TL’dir.
Gümrük Vergileri (Gümrük Kanununa göre): Gümrük Kanunu’nun 3.maddesinin 8.fıkrasının (a)
bendine göre; İlgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat
vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü ifade eder.
Örnek 2:
Birinci örneğimizdeki hurda aliminyum ithalatında % 10 Gümrük Vergisi (GV), % 18
Katma Değer Vergisi (KDV) ile % 5 İlave Gümrük Vergisi (İGV) olduğunu
varsayalım. Eşyalarımızın gümrük kıymeti olan 323.000-TL üzerinden 32.300-TL GV
ile 58.140-TL KDV, 16.150-TL İGV olmak üzere ithalat vergileri toplamı 106.590-TL’dir.
Gümrük vergileri (Gümrük Uzlaşma
Yönetmeliğine göre): 27.08.2011 tarih ve 28038 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak
31.08.2011 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nin
3.maddesinin ç fıkrasına göre; İlgili mevzuat uyarınca eşyanın ithali veya
ihracında uygulanan ve gümrük idarelerince tahsili gereken gümrük vergisi, eş
etkili vergiler ve mali yüklerin tümünü ifade eder.
Örnek
3:
Birinci örneğimizdeki 100 tonluk hurda aliminyum ithalatında % 10 Gümrük
Vergisi (GV), % 18 Katma Değer Vergisi (KDV), % 5 İlave Gümrük Vergisi (İGV), 1-Kg/0,5-TL
Ek Mali Yükümlülük (EMY), 1-Kg/1,5-TL Damping Vergisi ile Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’nca cif kıymet üzerinden % 2 Çevre Katkı Payı (ÇKP) kesinti
yapıldığını/kesintiye tabi olduğunu varsayalım. Eşyalarımızın gümrük kıymeti
olan 323.000-TL üzerinden 32.300-TL GV ile 58.140-TL KDV, 16.150-TL İGV, 50.000-TL
EMY, 150.000-TL Damping Vergisi, 6.230-TL ÇKP olmak üzere tüm vergilerin toplamı 312.820-TL’dir.
Gümrük Vergileri (Kaçakçılık Kanunu’na
göre ise): 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 2/a.maddesine
göre; Gümrük idaresi veya başka idarelerce, eşyanın ithali veya ihracına bağlı
olarak uygulanan vergiler ile diğer malî yükümlülükleri ifade eder.
Örnek 4: Birinci
örneğimizde açıklandığı üzere, Türkiye’de faaliyet gösteren X
firmasının yapılan sözleşme gereği Gürcistan’daki Y firmasından tonu 3.000-TL’den
100 ton hurda aliminyum satın aldığını, taşıyıcı Z firmasına 15.000-TL taşıma
(navlun) bedeli ile sigorta acentesi olan D firmasına da 1.000-TL sigorta bedeli ödediğini,
ayrıca söz konusu eşyalar için 5.000-TL Yurt dışı kara taşıması bedeli ile 2.000-TL
elleçleme ücreti ödediğini, söz konusu eşyaların ithali için % 10 Gümrük
Vergisi (GV), % 18 Katma Değer Vergisi (KDV), % 5 İlave Gümrük Vergisi (İGV),
1-Kg/0,5-TL Ek Mali Yükümlülük (EMY), 1-Kg/1,5-TL Damping Vergisi, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı’nca cif kıymet üzerinden % 2 Çevre Katkı Payı (ÇKP)
kesinti, % 0,5 Kültür Bakanlığı Fonu ile 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na
göre sözleşme tutarı üzerinden binde 9,48 oranında Damga Vergisi ödenmesine
tabi olduğunu/gerektiğini varsayalım. Eşyalarımızın cif kıymeti= 316.000-TL,
Gümrük
kıymeti ise= 323.000-TL olup, gümrük kıymeti üzerinden 32.300-TL GV ile
58.140-TL KDV, 16.150-TL İGV, 50.000-TL EMY, 150.000-TL Damping Vergisi,
6.230-TL ÇKP, 1.615-TL Kültür Bakanlığı Fonu ile 2.844-TL Damga Vergisi olmak
üzere toplam 317.279-TL -TL vergi
ödemesi gerekmektedir.
İthalat Vergileri: Gümrük
Kanunu’nun 3.maddesinin 9.fıkrasına göre; a) Eşyanın ithalinde ödenecek gümrük
vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri, b) Tarım politikası veya
tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere uygulanan özel
düzenlemeler çerçevesinde ithalatta alınacak vergileri ve diğer mali yükleri ifade
eder.
- İthalat vergileri (ithalatta/ithalattan
alınan vergiler) çok çeşitli olup, Gümrük vergisi, İlave Gümrük Vergisi, Özel
Tüketim Vergisi, Katma Değer Vergisi vb. ithalat vergilerine örnek olarak
gösterilebilir.
İhracat Vergileri: Gümrük
Kanunu’nun 3.maddesinin 10.fıkrasına göre; a) Eşyanın ihracatında ödenecek
gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri, b) Tarım
politikası veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere
uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde ihracatta alınacak vergileri ve diğer
mali yükleri ifade eder.
-
İhracatta
DFİF Kesintisi, Telafi Edici Vergi, ihracat vergilerine örnek olarak
gösterilebilir.
Gümrüklenmiş Değer (Gümrük Kanununa göre): Gümrük Kanunu’nun 3.maddesinin 26.fıkrasına göre; Uluslararası
Kıymet Sözleşmesine göre belirlenecek; İthal eşyası için eşyanın CIF kıymeti
ile gümrük vergileri toplamını, ihraç eşyası için FOB kıymeti ile gümrük
vergileri toplamını ifade eder.
Örnek 5:
Birinci örneğimizdeki hurda bakır ithalatında % 10 Gümrük Vergisi (GV), % 18
Katma Değer Vergisi (KDV) ile % 5 İlave Gümrük Vergisi (İGV) olduğunu
varsayalım. Eşyalarımızın gümrük kıymeti olan 323.000-TL üzerinden 32.300-TL GV
ile 58.140-TL KDV, 16.150-TL İGV, olmak üzere ithalat vergileri toplamının 106.590-TL,
söz konusu eşyanın cif kıymetinin 316.000-TL,
eşyanın gümrüklenmiş değeri ise 422.590-TL’dir.
Gümrüklenmiş Değer (Gümrük
Uzlaşma Yönetmeliğine göre): Uluslararası kıymet sözleşmesine göre
belirlenecek; ithal eşyası için eşyanın CIF kıymeti ile ilgili mevzuat uyarınca
eşyanın ithalinde uygulanan ve gümrük idarelerince tahsili gereken gümrük
vergisi, eş etkili vergiler ve mali yüklerin tümünün toplamını, İhraç eşyası
için FOB kıymeti ile ilgili mevzuat uyarınca eşyanın ihracında uygulanan ve
gümrük idarelerince tahsili gereken gümrük vergisi, eş etkili vergiler ve mali
yüklerin tümünün toplamını ifade eder.
Örnek 6: Birinci
örneğimizdeki 100 tonluk hurda aliminyum ithalatında % 10 Gümrük Vergisi (GV),
% 18 Katma Değer Vergisi (KDV), % 5 İlave Gümrük Vergisi (İGV), 1-Kg/0,5-TL Ek
Mali Yükümlülük (EMY), 1-Kg/1,5-TL Damping Vergisi ile Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’nca cif kıymet üzerinden % 2 Çevre Katkı Payı (ÇKP) kesinti
yapıldığını/kesintiye tabi olduğunu varsayalım. Eşyalarımızın gümrük kıymeti
olan 323.000-TL üzerinden 32.300-TL GV ile 58.140-TL KDV, 16.150-TL İGV,
50.000-TL EMY, 150.000-TL Damping Vergisi, 6.230-TL ÇKP olmak üzere ithalat
vergileri toplamının 312.820-TL, söz konusu eşyanın cif kıymetinin 316.000-TL, eşyanın
gümrüklenmiş değeri ise 628.820-TL’dir.
Gümrüklenmiş Değer (Kaçakçılık Kanununa göre):
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 2/b.maddesine göre; Uluslararası
kıymet sözleşmesine göre belirlenecek; ithal eşyası için eşyanın CIF kıymeti
ile gümrük vergileri toplamını, ihraç eşyası için FOB kıymeti ile gümrük
vergileri toplamını ifade eder.
Örnek 7: Birinci
örneğimizde açıklandığı üzere, Türkiye’de faaliyet gösteren X
firmasının yapılan sözleşme gereği Gürcistan’daki Y firmasından tonu 3.000-TL’den
100 ton hurda aliminyum satın aldığını, taşıyıcı Z firmasına 10.000-TL taşıma
(navlun) bedeli ile sigorta acentesi olan V firmasına da 1.000-TL sigorta
bedeli ödediğini, ayrıca söz konusu eşyalar için 5.000-TL Yurt dışı kara
taşıması bedeli ile 2.000-TL elleçleme ücreti ödediğini, söz konusu eşyaların
ithali için %
10 Gümrük Vergisi (GV), % 18 Katma Değer Vergisi (KDV), % 5 İlave Gümrük
Vergisi (İGV), 1-Kg/0,5-TL Ek Mali Yükümlülük (EMY), 1-Kg/1,5-TL Damping
Vergisi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca cif kıymet üzerinden % 2 Çevre Katkı
Payı (ÇKP) kesinti, % 0,5 Kültür Bakanlığı Fonu ile 488 sayılı Damga Vergisi
Kanunu’na göre sözleşme tutarı üzerinden binde 9,48 oranında Damga Vergisi
ödenmesine tabi olduğunu/gerektiğini varsayalım. Eşyalarımızın cif kıymeti= 316.000-TL, Gümrük kıymeti ise= 323.000-TL
olup, gümrük kıymeti üzerinden 32.300-TL GV ile 58.140-TL KDV,
16.150-TL İGV, 50.000-TL EMY, 150.000-TL Damping Vergisi, 6.230-TL ÇKP,
1.615-TL Kültür Bakanlığı Fonu ile 2.844-TL Damga Vergisi olmak üzere ithalat
vergileri toplamının 317.279-TL, söz konusu eşyanın cif kıymetinin
316.000-TL, eşyanın gümrüklenmiş değeri ise 633.279-TL’dir.
- Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı
tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine –(ilgili eşyanın GTİP’ine)- göre
hesaplanır. Eşya ticaretine ilişkin özel hükümlerle belirlenmiş diğer önlemler,
gerektiği takdirde, söz konusu eşyanın tarife pozisyonuna göre uygulanır (4458
sayılı Gümrük Kanunu 15.maddesi).
Yukarıda da görüldüğü üzere; “Gümrüklenmiş Değer” tanımında, Gümrük Kanunu ile
Kaçakçılık Kanunu açısından herhangi bir fark olmamakla beraber; Gümrüklenmiş
değerin bir parçasını oluşturan “Gümrük Vergileri” tanımı ise üç farklı şekilde
tarif edilmiştir. Şöyle ki: 1) Gümrük
Kanunu’na göre; “İlgili
mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat
vergilerinin tümü”, 2) Gümrük
Uzlaşma Yönetmeliği’ne göre; “İlgili mevzuat uyarınca eşyanın ithali veya
ihracında uygulanan ve gümrük idarelerince tahsili gereken gümrük vergisi, eş
etkili vergiler ve mali yüklerin tümü”, 3)
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre ise; “Gümrük idaresi veya başka
idarelerce, eşyanın ithali veya ihracına bağlı olarak uygulanan vergiler ile
diğer malî yükümlülüklerin (tümü)” olarak belirtilmiştir. Sonuçta, mevcut
mevzuat ve uygulamada, gümrük vergilerinden kaynaklanan Gümrük Kanunu’na göre
ayrı, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’ne göre ayrı, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na
göre ayrı olmak üzere üç farklı/üç ayrı “Gümrüklenmiş Değer”, yani “Eşyanın
Gümrüklenmiş Değeri” ortaya çıkmakta, en geniş, en kapsamlı “Eşyanın Gümrüklenmiş
Değeri” lafzı ve tarifinin 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda
yapıldığı (Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda yer aldığı) anlaşılmaktadır.
-
4458
sayılı Gümrük Kanunu’na göre karşımıza çıkan çeşitli uygulamalar, gümrük vergi
ve resimleri ile bunlara ilişkin cezaların {{(Örneğin: Gümrük Kanunu’nun 106/2.maddesi “Eşyanın Gümrüklenmiş
Kıymeti Üzerinden Sigorta Ettirilmesi”, Kanun’un 177 ilâ 180.maddeleri başta
olmak üzere “Tasfiye Hükümlerinin Uygulanması”, Kanun’un 235, 236,
238.maddeleri kapsamında “Eşyanın Gümrüklenmiş Değeri Üzerinden Ceza
Uygulanması”, Gümrük Yönetmeliği’nin 538.maddesi kapsamında “Antrepolarda
yapılan sayım sonucunda noksan çıkan eşyanın gümrük vergilerinin tahsili veya
teminatından mahsup edilmesi ile Kanunun 236 ncı maddesi uyarınca işlem
yapılması, vb.) hesaplanması/tarh, tebliği, tahakkuku, teminata bağlanması ve çeşitli
teminat işlemleri, erteleme, taksitlendirilme ve tahsil vb işlemleri, Gümrük
Uzlaşma Yönetmeliği hükümlerinin uygulanması ile 5607 sayılı Kaçakçılıkla
Mücadele Kanunu’nda yer alan vergi ve cezaların uygulanması, çeşitli mali ve
cezai işlemlerim yerine getirilmesi (Örneğin: Kaçak Eşyaya Mahsus
Tespit Varakası’nın düzenlenmesi, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 2, 5, 12,
13, 15, 16, 16-A, 23.maddeleri, vb. tadbik edilmesi)}} uygulanması sırasında, hesaplama (tarh), tebliğ, tahakkuk, taksitlendirme,
erteleme, teminata bağlama, tahsil ve benzeri aşamalarında çok dikkatli
davranılmalı, özellikle Gümrük
Kanunu’na göre ayrı bir “Gümrüklenmiş Değer”, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’ne göre
ayrı bir “Gümrüklenmiş Değer”, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre
ayrı bir “Gümrüklenmiş Değerin” ortaya çıktığı (var olduğu) unutulmamalı,
birbirine karıştırılmamalı, birbiri yerine kullanılmamalı, Ticaret Bakanlığı’nca Gümrük Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve
Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’ne yer alan “Gümrük Vergileri” ile “Gümrüklenmiş
Değer” deyimlerindeki farklılıkların ortadan kaldırılması, ilgili mevzuatta yeknesaklığın
ve birliğin sağlanması için en kısa süre içinde gerekli ve yeterli kanuni
düzenlemelerin yapılması gerekir.
II- GÜMRÜK KIYMETİYLE İLGİLİ BAZI MEVZUAT HÜKÜMLERİ
Eşyanın Gümrük Kıymeti:
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış
bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre
gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır [[Şu kadar ki, eşyanın satış bedelinin
gümrük kıymetine esas alınabilmesi, aşağıdaki koşullara bağlıdır: a) Eşyanın
alıcısı tarafından elden çıkartılması veya kullanımı; -Türkiye Cumhuriyeti
mevzuatı ve bunların yetkili kıldığı
merciler tarafından konulmuş olan, -Eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi
bölgeyi sınırlayan, -Eşyanın kıymetini önemli bir ölçüde etkilemeyen, kısıtlamalar
dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdır. b) Satış veya fiyat, kıymeti
belirlenmekte olan eşya bakımından, kıymeti tespit edilemez bir koşul veya edim
konusu olmamalıdır. c) Eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer
herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın
bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde,
ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27’inci madde hükümlerine
göre ilave yapılabilmelidir. d) Alıcı ve satıcı arasında bir ilişki
bulunmamalı; ilişkinin varlığı durumunda ise, bu ilişki fiyatı etkilememeli,
satış bedeli bu maddenin 2’inci fıkrası hükümlerine göre gümrük kıymeti olarak
kabul edilebilir nitelikte olmalıdır. 2.
a) Yukarıdaki fıkra hükümlerini uygulayarak satış bedelinin
belirlenmesinde, alıcı ile satıcı arasında bir ilişkinin varlığı, satış
bedelinin reddedilmesi için tek başına yeterli bir neden oluşturmaz. Böyle
durumlarda, satışa ilişkin koşullar incelenerek, bu ilişkinin fiyatı
etkilemediği belirlenirse, satış bedeli kabul edilir]].
- Fiilen ödenen veya ödenecek
fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin
toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya
veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya
yapacağı tüm ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği
gibi, akreditif veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da
doğrudan veya dolaylı yapılabilir.
Örnek
1: Türkiye’de faaliyet
gösteren A firması, Taylan’da faliyet gösteren B firmasından tanesi 300-USD cif
teslim 15.000 adet (4.500.000-USD tutarında) televizyon satın aldığını, ayrıca
ithalatçı A firmasının satıcı B firmasının isteği üzerine, B firmasının Singapur’da bulunan alacaklısı olan C
firmasına 250.000-USD ödediğini varsayalım. Burada eşyanın gümrük kıymeti
(İthalat sırasında dikkate alınacak kıymet) 4.750.000-USD’dir.
- 24.madde
hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen
veya ödenecek fiyatına 27.maddede belirtilen ilaveler [[Yani: a) Aşağıdaki unsurların eşyanın
fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına dahil edilmemiş, ancak alıcı tarafından
üstlenilen bölümü; i) Satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve
tellâliye, ii) Gümrük işlemleri sırasında söz konusu eşya ile tek eşya
muamelesi gören kapların maliyeti, iii) İşçilik ve malzeme giderleri dahil
ambalaj bedeli, b) İthal eşyasının üretiminde ve ihraç amacıyla satışında
kullanılmak üzere, alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak, bedelsiz veya
düşük bedelle sağlanan, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan
aşağıda sayılan mal ve hizmetlerin kıymetinden verilecek uygun miktardaki pay; i) İthal eşyasına katılan malzeme, aksam, parça ve
benzerleri, ii) İthal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp
ve benzeri aletler, iii) İthal
eşyasının üretimi sırasında tüketilen maddeler, iv) İthal eşyasının üretimi
için gereken ve Türkiye dışında gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat
ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetleri, c) Kıymeti
belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya dolaylı olarak
ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan
royalti ve lisans ücretleri, d) İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer
herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hâsılanın,
doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmı, e) 28 inci maddenin (a) bendi hükmü saklı kalmak
üzere, ithal eşyası için Türkiye’deki giriş liman veya yerine kadar yapılan
nakliye ve sigorta giderleri ile eşyanın giriş liman veya yerine kadar
nakliyesi ile ilgili olarak yapılan yükleme ve elleçleme giderleri]] yapılır.
-
Bu maddeye (Gümrük Kanunu’nun 27.maddesine) göre fiilen ödenen veya ödenecek
fiyata yapılacak ilaveler için nesnel ve ölçülebilir veriler esas alınır.
- Gümrük kıymetinin
belirlenmesinde, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata bu maddede (Gümrük
Kanunu’nun 27.maddesinde) öngörülenler dışında hiçbir ilave yapılamaz.
- 27 nci maddeye
göre yapılan ilaveler dışında, alıcının pazarlama dahil kendi hesabına yaptığı
faaliyetler, satıcı yararına veya satıcı ile yapılan bir anlaşma yoluyla da
olsa, satıcıya yapılan dolaylı bir ödeme olarak değerlendirilmez. Bu tür
işlemlere ilişkin giderler, ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespiti sırasında
fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilmez.
- Gümrük Kanunun 24.maddesi hükümlerine göre
belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 25.maddesinde belirtilen diğer yöntemlerin
sırasıyla uygulanması suretiyle belirlenir. 25.madde hükümlerine göre
belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 26.maddesinde belirtilen hükümlere göre
belirlenir. Kanun’un 24, 25 ve 26.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal
eşyasının gümrük kıymeti ise, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması
(GATT)’ın VII’inci maddesi, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının
VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma, Bu Anlaşmaya göre oluşturulan
Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi’nin Kararları, Gümrük Kıymeti Yorum Notları,
Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nin eşyanın gümrük kıymetine ilişkin diğer
hükümleri ile bu hükümlere uygun prensip ve yöntemlerle ve Türkiye’deki mevcut
veriler esas alınarak belirlenir.
Örnek 2: İthalatçı X firmasının Malezya’daki üretici Y firmasıyla
01.02.2020 tarihinde yaptığı sözleşme gereği Cif teslim birim fiyatı 250-USD/Adet
olmak üzere toplam 12.500.000-USD tutarında 50.000-adet notebook (dizüstü
bilgisayar) satın almak için anlaştığını, bilgisayarın “Cooban” markası,
güvence ve kalitesiyle üretileceğini, ayrıca
eşyaların satış koşulu gereği, ithalatçı X firmasınca marka kullanımı için Almanya’daki
mukim marka sahibi Z firmasına satış hasılatı üzerinden % 15 royalty
ödeneceğini, üretici Y firmasının söz konusu eşyaları üretebilmesi için
yeni bir kalıba ihtiyacı olduğunu, ithalatçı X firmasının ithal edeceği söz
konusu eşyaların Malezya’da üretilebilmesi için ilave olarak Malezya’dan
ve/veya Malezya’ya komşu ülkelerden 500.000-USD tutarında kalıp, 70.000-USD
teknik çizim-tasarım, 25.000-USD hammadde-malzeme, 40.000-USD yedek parça, 45.000-USD
ambalaj malzemesi satın alarak üretici Y firmasına teslim ettiğini, ayrıca söz
konusu hammadde, malzeme ve eşyaların Y firmasına taşınması ve teslimi için V
firmasına 10.000-USD yurt dışı kara taşıması, yurtdışı taşıma ücreti ve elleçleme
gideri ile 15.000-USD tutarında yurt dışı gümrükleme hizmetleri ve gümrük
vergileri için para ödediğini, üretici Y firmasının üç (3) aylık süre içinde üretimi
tamamlayarak 01.05.2020 tarihinde eşyaları sevk ettiğini ve 21.05.2020
tarihinde eşyaların Türkiye gümrük bölgesine ulaştığını, toplam eşya bedeli
olan 12.500.000-USD’nin 20.05.2020 tarihinde satıcıya ödendiğini ve eşyaların
ithali için 25.05.2020 tarihinde serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tanzim
ve tescil edildiğini varsayalım. Sonuçta; X firması, ithal edeceği 50.000-adet
notebook (dizüstü bilgisayar) için Y
firmasına eşya bedeli olarak ödediği 12.500.000-USD’ye ilave olarak bu eşyalar
için yukarıda belirtilen gümrük kıymet unsurları karşılığı olarak toplam 705.000-USD
daha masraf yapmış (ilave gümrük kıymeti oluşmuş) olup, bu tutarında 50.000-adet
notebook ithali sırasında eşyaların gümrük kıymetine ilave edilerek/katılarak,
ilgili SDGB’de belirterek ilgili gümrük idaresine beyan edilmesi, gümrük vergi ve resimlerinin 13.205.000-USD
üzerinden hesaplanıp tahsil edilmesi gerekir. Ayrıca, ithalatçı X firmasınca,
01.03.2020 tarihli 12.500.000-USD tutarlı notebook alış sözleşmesine tekabül
eden Damga Vergisinin 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1, 3, 4, 5, 14, 15,
22, 24.maddeleri ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 114.maddesi ve diğer
ilgili mevzuat kapsamında ilgili vergi dairesine ödenmesi, söz konusu televizyonların
Türkiye’ye ithal edilmesi sırasında ise, Damga Vergisi Kanunu’nun 26.maddesi
gereği ithalat eşyasına ilişkin sözleşme veya sözleşmelere tekabül eden Damga
Vergisinin ödenip ödenmediğinin ilgili gümrük idaresince kontrol edilip, ödenmediyse
ödenmesinin/tahsilinin sağlanması, ayrıca ödenen ya da ödenecek Damga Vergisi
tutarı, aynı zamanda 3065 sayılı Kanun’un 21.maddesinin (b) fıkrası gereği
ithalatta KDV matrah unsuru olduğu için, eşyaların (notebookların) ithaline
ilişkin SDGB’de (Yurt İçi Giderleri içinde, Yurt içi giderlerine eklenerek) beyan
edilerek tekabül eden KDV ile varsa benzeri diğer gümrük vergilerinin tahakkuk
ve tahsilinin sağlanması gerekir.
-
Yurtdışında üretilerek veya ürettirilerek Türkiye’ye ithal edilen ürünlerin
ithalatı/ithalat beyanı sırasında, yukarıda ayrıntıları belirtilen gümrük
kıymet unsurlarından belli olmayanlar, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten
(serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescilinden) sonra belli olacak olanlar
ile sözleşme gereği fiyatın sonradan gözden geçirilmesi sonucunda ortaya
çıkacak kıymet farklarının varlığı durumunda ise; Gümrük Yönetmeliğinin
53.maddesine göre (İstisnai kıymetle) beyan/işlem yapılarak, vergi hesaplama
(tarh), tebliğ ve tahakkukunun da mevcut belgelerde belirtilen kıymet unsurları
ve tutarları dikkate alınarak yapılması, ithalat sonrasında söz konusu gümrük
kıymet unsurlarının gerçekleşmesi, netleşmesi, miktar ve tutarlarının belli
olmasına müteakip -(İthal eşyasının
Gümrük Kıymetine veya İthalatta Katma Değer Vergisi matrahına girmesi gereken,
ancak gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından
mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurları için)- en geç söz konusu kıymet veya
matrah unsurunun öğrenildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına
kadar ithalatın yapıldığı gümrük müdürlüğüne, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 ve
150/3.maddeleri kapsamında tamamlayıcı beyanda bulunulur ve vergileri de aynı
süre içinde ödenir.
Örnek 3:
İthalatçı X firmasının yukarıda (Örnek 2’de) belirtilen notebookları ithalata
müteakip iç piyasada sattığını, hazırlanan satış hasılat raporlarının
taraflarca (X ve Z firmalarınca) incelenerek üzerinde uzlaşıldığı ve satış
hasılatı üzerinden oluşan royalty için M firmasınca 750.000-USD tutarında 01.10.2020
tarihli royalty faturası düzenlenerek X firmasına gönderildiğini, X firmasının
söz konusu royalty faturasından 15.10.2020 tarihinde haberdar olduğunu ve aynı
tarihte muhasebe kayıtlarına kaydedildiğini, yine aynı tarihte (15.10.2020’de) Z
firmasına royalty tutarının ödendiğini, Z firmasının usulüne uygun olarak temin
ettiği mukimlik belgesi bulunduğunu ve bu belgenin aslı ile birlikte Noterce
veya Almanya’daki Türk Konsolosluklarınca tasdik edilmiş Türkçe tercümesinin
bir örneğini ilgili vergi dairesine veya vergi sorumlusu olan X firmasına ibraz
ettiğini/gönderdiğini varsayalım. 750.000-USD royalty bedeli Z firması için
bir gayri maddi hak kazancı olup, Türkiye ile Almanya arasındaki mevcut
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması gereği gayri maddi hak kazançları
üzerinden % 10 vergi (stopaj) kesintisi yapılması gerekir. X firmasınca, 750.000-USD
royalty bedelinden 75.000-USD (karşılığı TL) vergi/stopaj kesintisi yapılarak
ilgili vergi dairesine yatırılması, geriye kalan 675.000-USD tutarın hak sahibi
Z firmasına gönderilmesi, en geç 26.11.2020 tarihi akşamına kadar ithalatın
yapıldığı gümrük müdürlüğüne müracaat edilerek, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 ve
150/3.maddeleri kapsamında 750.000-USD royalty tutarı üzerinden tamamlayıcı
beyanda bulunulması ve 750.000-USD royalty tutarına tekabül eden gümrük
vergilerinin (KDV, GV, ÖTV, vb.) de aynı süre içinde ödenmesi gerekir (5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15/7. ve 30/11.maddelerine göre; Yapılacak
vergi kesintileri, kazanç ve iratların gayrisafi tutarları üzerinden dikkate
alınır). Şayet; Söz konusu royalty tutarı net (750.000-USD)
olarak yurt dışına ödenmiş/gönderilmiş ve çifte vergilendirmeyi önleme
anlaşması olduğunu varsayalım. Bu durumda royalty tutarımız olan
750.000-USD’nin brütleştirilmesi ve brütleştirilmiş tutar olan 833.333,33-USD
(karşılığı TL) üzerinden ilgili vergi dairesine ve gümrük müdürlüğüne
beyanların yapılması, tüm vergilerin (stopaj, kdv, gümrük vergileri, vb.)
brütleştirilmiş tutar olan 833.333,33-USD karşılığı TL üzerinden hesaplanıp
tahsil edilmesi gerekir [Gayri
maddi hakların brütleştirilmesi ve vergisel boyutu hakkında geniş bilgi için
daha önce (Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, Sayı
94, Yıl 2017)’de yayınlanan “Gayri Maddi Hak Kazançlarının Brütleştirilmesi İle
Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Gümrük Kıymeti Yönüyle İncelenmesi”
isimli makalemize başvurulabilir].
Öte yandan: Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının
(ÇVÖA) hükümlerinin dikkate alınabilmesi ve anlaşma hükümleri çerçevesinde
stopaj kesintisi yapılmaması ya da stopaj oranının indirimli olarak uygulanabilmesi
için mukimlik belgesinin ibrazı şarttır. Mukimlik belgesinin istenilen kanuni
şartları taşımaması veya mukimlik belgesinin ibraz edilmemesi ya da edilememesi
durumunda ise; İç mevzuat hükümleri (gelen oran olan % 20) uygulanmakta (İlgili
ÇVÖA hükümleri uygulanmamakta), stopaj tevkifatı normal stopaj oranı üzerinden yapılmaktadır.
{{ 3 Seri No’lu Çifte
Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Sirküleri ile Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 02.05.2012 tarih ve
B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 30-1497 sayılı Özelgesi (Muktezası), Yine GİB
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 15.07.2014 tarih ve
62030549-125[30-2012/266]-1874 sayılı özelgesi, konu hakkındaki özelgelere örnek
olarak verilebilir}}. Gayri maddi hak kazançları vb. nedeniyle
yurt dışına yapılan ödemelerden Türkiye’de kesilen stopajların mukim ülke
mükellefleri tarafından iade alınması veya mahsubu mümkün olup, Türkiye’deki
mükellefimiz (ithalatçı), kestiği stopaja ilişkin bilgileri bağlı bulunduğu
vergi dairesinden resmi yazı ekinde alır, gerekirse bunları ilgili ülke/mukim
ülke konsolosluğuna tasdik ettirir ve yurt dışındaki firmaya gönderir, yurt
dışındaki gayri maddi hak sahibi firma bu belgeleri mukimi olduğu kendi
ülkesinde ilgili vergi dairesine sunarak, ikili anlaşma (ÇVÖA) gereği ödeyeceği
vergiden mahsup eder veya geri alır.
- Mukimlik belgesi: Çifte Vergilendirmeyi
Önleme Anlaşması’na (ÇVAÖ) taraf diğer ülkede gelir elde eden kişi veya
firmaların, mukimi olduğu ülkenin yetkili makamlarından aldığı ve o kişi veya
kurumun ilgili ülkede yerleşik ve vergi mükellefi olduğunu gösteren resmi
belgedir.
- Gümrük
Yönetmeliği’nin 53.maddesi uyarınca istisnai kıymetle beyan yapılan hallerde,
tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği süreden önce istisnai
kıymete ilişkin ödemenin (mal ithaline ilişkin ortaya çıkan ilave gümrük kıymet
farkı “royalty” tutarının) yurt dışına transferinin gerçekleştirilmesi,
gerçekleştirilmiş olması gerekir. Aksi
takdirde, bu tutar üzerinden Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
2011/16, 2013/6 ve 2017/20 sayılı Genelgeleri kapsamında, (8/4/2015 Tarihli ve
2015/7511 Sayılı Kararnamenin Eki Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu
Kesintileri Hakkında Karar eki “Vadeli İthalatında KKDF Kesintisi Oranı
% 0 ‘Sıfır’ Olarak Belirlenen Mallar Listesi”nde – ‘Liste 1’de belirtilen
GTİP’ler hariç) KKDF tahakkuk ve tahsili, ayrıca hesaplanan KKDF tutarı
üzerinden varsa ÖTV ile bunlara (KKDF + ÖTV tutarına) tekabül eden KDV’nin
tahsili gerekir.
Örnek 4: İthalatçı X
firmasının yukarıda (Örnek 3’de) belirtilen 750.000-USD royalty
tutarının hak sahibi Z firmasına, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine
verilmesi gerektiği süreden (en geç 26.11.2020 tarihinden) önce ödemesi
gerekmekte olup, şayet tamamlayıcı beyandan (26.11.2010 tarihinden) sonra ödenmesi durumunda ise, ilgili gümrük
idaresince, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2011/16, 2013/6 ve 2017/20 sayılı
Genelgeleri kapsamında (08.04.2015 Tarihli ve 2015/7511 Sayılı Kararnamenin Eki
Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar’da belirtilen
GTİP’ler hariç) royalty tutarı üzerinden KKDF tahakkuk ve tahsili, ayrıca
hesaplanan KKDF tutarı üzerinden varsa ÖTV ile bunlara tekabül eden KDV’nin
ilave olarak tahsili gerekir.
- İstisnai kıymetle
beyana ilişkin tamamlayıcı beyanların süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle
zamanında ödenmeyen gümrük vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine
ilişkin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6183 sayılı Kanun hükümlerine
göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve Gümrük
Kanunu’nun 241.maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılır.
Örnek 5: İthalatçı X
firmasınca, yukarıda (Örnek 3’de) belirtilen 750.000-USD royalty
tutarına (İthalat sonrası ortaya çıkan ilave gümrük kıymet unsuruna) ilişkin
tamamlayıcı beyanın ilgili gümrük idaresine Gümrük Yönetmeliği’nin 53 ve
150/3.maddeleri kapsamında süresi içinde (En geç 26.11.2020 tarihine kadar)
yapılması gerekir. X firmasının, söz konusu tamamlayıcı beyanı süresi içinde
yapmadığını, tamamlayıcı beyanı iki ay gecikmeyle 26.01.2021 tarihinde
gerçekleştirdiğini varsayarsak, bu durumda, zamanında ödenmeyen gümrük
vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin (SDGB)
tescil tarihinden (25.05.2020’den) itibaren tamamlayıcı beyanın yapıldığı 26.01.2021
tarihine kadar 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı
oranında gecikme faizi tahsil edilir ve Gümrük Kanunu’nun 241/1.maddesi
uyarınca para cezası uygulanır.
-
Yurt dışında üretilen veya ürettirilen ürünlerin Türkiye’ye ithali sırasında;
Söz konusu ürünlerin ithalat kıymetine eklenmesi gereken gümrük kıymet
unsurlarından, özellikle sermaye malı,
üretim hattı, üretim tezgahı, makine, kalıp, fikstür, çeşitli üretim araçları
ve benzeri ekipmanlar ile Türkiye dışında
gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve
taslak hazırlama hizmetleri, vb. kıymet unsurları toplanıp tespit edilerek, bu
tespit edilen kıymetten ithal eşyasına pay verilir. İthal eşyasına verilecek payın
belirlenmesinde: 1) İlgili kıymet unsurunun toplam tutarı bir defada ithal edilen ürünün
kıymetine eklenerek ve ya, 2) İlgili
kıymet unsurundan ithal eşyasına pay verilmek, suretiyle ithalat gerçekleştirilebilir.
Bu yöntemlerin uygulanması sırasında, içinde bulunulan özel koşullar ve genel
kabul görmüş muhasebe prensipleri göz önünde bulundurulur.
-
İlave edilecek gümrük kıymet unsuru veya unsurları ile tutar veya tutarları
belirlendikten sonra, bu kıymetten ithal eşyasına pay verilmesi aşamasına geçilir. Bu konuda
çeşitli olasılıklar mevcuttur. Bu olasılıklar: (1) İthalatçı tüm kıymet üzerinden vergiyi bir defada ödemek istiyorsa,
kıymet tümüyle ilk sevkiyata ilave edilir. (2)
İthalatçı kıymetin ilk sevkiyata kadar üretilen birim sayısına göre
paylaştırılmasını talep edebilir. (3)
Üretimle ilgili olarak bir üretim planı, sözleşme veya taahhüdün söz konusu
olduğu durumlarda ise, ithalatçı söz konusu kıymeti, gerçekleştirilmesi kararlaştırılan
toplam üretime (toplam ithal edilecek miktara) paylaştırılmasını talep
edebilir. Kısacası, kullanılacak pay verme yöntemi, ithalatçının sağladığı
bilgi ve belgeler ile ithalatçının talebine bağlıdır.
Örnek
6: Türkiye’de yerleşik D
firmasının, 01.01.2020 tarihinde yapılan sözleşme kapsamında, Tayland’daki üretici
E firmasından iki yıl içinde elektrikli otomobillerde kullanılmak üzere satın
alacağı 500.000-adet (şarj dinomosu) için Cif teslim birim fiyatı 50-USD/Adet
olmak üzere toplam 25.000.000-USD’ye satın almak için anlaştığını, ayrıca D
firmasının söz konusu eşyaların (şarj dinomosu) üretimi için E firmasına 850.000-USD
tutarında çizim, tasarım, kalıp ve fikstür, vb. araçlar tedarik ettiğini, Taylandlı
üretici E firmasının 01.03.2020 tarihinde üretime başladığını, 50.000 adetlik
ilk sevkiyatı 01.05.2020 tarihinde deniz yoluyla yaptığını ve ürünlerin 25.05.2020
tarihinde Türkiye’ye ulaştığını, 25.05.2020 tarihi itibariyle E firmasının 100.000
adetlik üretimi tamamladığını varsayalım. İthalatçı D firması, ilgili gümrük
idaresinden, 850.000-USD tutarındaki ilave gümrük kıymet unsurunu (çizim,
tasarım, kalıp ve fikstür masrafı, vb.) 50.000 birim, 100.000 birim veya
eşyanın (yapılacak ithalatın) tamamı olan 500.000 birim ürüne (şarj dinomosuna)
paylaştırılmasını talep edebilir. İthalatı
gerçekleştiren ilgili gümrük idaresi; İthalatçı D firmasının talebi
doğrultusunda, ithalatçının sağladığı/sunduğu bilgi ve belgeleri de dikkate
alarak gerekli (İlave gümrük kıymet unsurlarının dağıtımını) paylaştırmayı
yapar. Eşyanın Cif Kıymeti + Paylaştırılan İlave Gümrük Kıymeti = Ulaşılan
Nihai Gümrük Kıymeti (Toplam Gümrük Kıymeti) üzerinden ilgili SDGB veya SDGB’lerin
beyan, tescil, muayene ve gümrük işlemlerini tamamlayarak ithalat vergilerinin hesaplama
(tarh), tebliğ, tahakkuk ve tahsili gerçekleştirir.
SONUÇ
Cif kıymet ile gümrük kıymeti, bir başka deyişle, eşyanın
cif kıymeti ile eşyanın gümrük kıymeti aynı şeyler olmayıp farklı kıymet
terimleridir. Cif kıymet veya eşyanın cif kıymeti, gümrük vergilendirme tekniği
açısından en temel (fakat dar olan) matrah tanımıdır. Gümrük kıymeti veya
eşyanın gümrük kıymeti ise; gümrük vergilendirme tekniği açısından en geniş
matrah tanımı olup, kıymete dair hemen her şeyi içine almaktadır. Eşya ithalatı
sırasında, ithal eşyasının gümrük kıymetine giren tüm kıymet unsurlarının göz
önüne alınması ve ilgili gümrük idaresine beyan edilmesi gerekir. Öte
yandan, “Gümrük Vergileri” tanımının, Gümrük Kanunu’na göre ve
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre farklı tanımlanması sebebiyle
“Gümrüklenmiş Değer” veya “Eşyanın Gümrüklenmiş Değeri”nde de farklılıklar
oluşması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve
Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği hükümlerine göre karşımıza çıkan çeşitli
uygulamalar, gümrük vergi ve resimleri ile bunların cezalarına ilişkin
işlemlerin {(Örneğin: Gümrük Kanunu’nun 106/2.maddesi, 177 ilâ
180.maddeleri, 235, 236, 237, 238 ve benzeri maddelerinin uygulanması, Gümrük
Yönetmeliği’nin 538.maddesi kapsamında “Antrepolarda yapılan sayım sonucunda
noksan çıkan eşyanın gümrük vergilerinin tahsili veya teminatından mahsup
edilmesi ile Kanunun 236 ncı maddesi uyarınca işlem yapılması, vb. ile 5607
sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yer alan vergi ve cezaların tatbiki,
çeşitli mali ve cezai işlemlerim yerine getirilmesi (Örneğin: Kaçak Eşyaya
Mahsus Tespit Varakası’nın düzenlenmesi, Kanun’un 2, 5, 12, 13, 15, 16, 16-A,
23.maddeleri, vb.)} uygulanması
sırasında, hesaplama (tarh), tebliğ, tahakkuk, taksitlendirme, erteleme,
teminata bağlama ve tahsil aşamalarında çok dikkatli davranılması,
bahse konu
deyim ve tanımların birbirine karıştırılmaması, en kısa süre içinde de Ticaret
Bakanlığı’nca Gümrük Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve Gümrük Uzlaşma
Yönetmeliği’ne yer alan “Gümrük Vergileri” ile “Gümrüklenmiş Değer”
deyimlerindeki farklılıkların ortadan kaldırılması, ilgili mevzuatta
yeknesaklığın ve birliğin sağlanması için gerekli ve yeterli kanuni
düzenlemelerin yapılmadı gerekir.
KAYNAKÇA:
·
4458 sayılı Gümrük
Kanunu.
·
Gümrük Yönetmeliği.
·
Gümrük Yönetmeliği Ek No: 8
(Gümrük Kıymeti Yorum Notları).
·
27.08.2011 tarih ve 28038
sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği.
·
5607 sayılı Kaçakçılıkla
Mücadele Kanunu.
·
3065 sayılı Katma Değer
Vergisi Kanunu.
·
Katma Değer Vergisi Genel
Uygulama Tebliği.
·
193 sayılı Gelir Vergisi
Kanunu.
·
5520 sayılı Kurumlar
Vergisi Kanunu.
·
488 sayılı Damga Vergisi
Kanunu.
·
ÇOBAN Kerim, “Gayri Maddi
Hak Kazançlarının Brütleştirilmesi İle Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve
Gümrük Kıymeti Yönüyle İncelenmesi”,
Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, Sayı 94, Yıl 2017/4.
·
ÇOBAN Kerim, Eski,
Kullanılmış ve/veya Yenileştirilmiş Eşyanın, Yurt Dışı Müteahhitlik ve Teknik
Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yurtdışında Kullanılan Makina ve Teçhizat İle
İşyeri Nakli Suretiyle Sermaye Malları ve Diğer Malzemelerin Türkiye’ye İthali,
www.MuhasebeTR.com (23.07.2019).
·
ÇOBAN Kerim,
İthalatta Cif Kıymet ve Gümrük Kıymetinin Önemi” www.MuhasebeTR.com (01.08.2019).
