1- GÜMRÜK KIYMETİ
4458 sayılı
Gümrük Kanunu’nun 23 - 31.maddelerinde “Eşyanın Gümrük Kıymeti”nin ayrıntılı
şekilde açıklanmıştır.
A-
CIF Kıymet ve Eşyanın Gümrük Kıymeti:
CIF: C (Cost = Maliyet), I (İnsurance = Sigorta), F (Fraight =
Navlun) kelimelerinin İngilizce’deki baş harflerinden oluşmuştur.
Cif Kıymet veya eşyanın cif kıymeti: Eşya bedeli + sigorta
bedeli + navlun ücreti toplamından oluşmaktadır.
Eşyanın Gümrük Kıymeti: Kısaca, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine
göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli,
Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli
düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Cif kıymet veya
eşyanın cif kıymeti, gümrük vergilendirme
tekniği açısından en temel (fakat dar olan) matrah tanımıdır.
Gümrük kıymeti veya
eşyanın gümrük kıymeti ise
gümrük vergilendirme tekniği açısından en geniş matrah tanımı olup, kıymete
dair hemen her şeyi içine almaktadır.
Kısacası, Cif
kıymetle gümrük kıymeti aynı şeyler değildir.
Örnek 1: Türkiye’de faaliyet
gösteren C firmasının Ukrayna’daki D firmasından tonu 2.000-USD’den 100 ton
hurda nikel satın aldığını, taşıma (navlun) bedeli için 5.000-USD ve sigorta için
500-USD ödediğini, ayrıca söz konusu eşyalar için 2.000-USD Yurt dışı kara
taşıması bedeli ile 1.000-USD elleçleme ücreti ödediğini varsayalım. Söz konusu eşyanın/hurda bakırın Cif
kıymeti= 205.500-USD, Gümrük kıymeti ise= 208.500-USD’dir.
B- Eşyanın
Gümrük Kıymeti:
Eşyanın Gümrük Kıymeti: 4458 sayılı Gümrük
Kanunu’nun 24.maddesine göre; ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış
bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre
gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
[Şu kadar ki, eşyanın satış bedelinin gümrük
kıymetine esas alınabilmesi, aşağıdaki koşullara bağlıdır:
1.a) Eşyanın alıcısı tarafından elden
çıkartılması veya kullanımı; -Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve bunların yetkili kıldığı merciler tarafından konulmuş olan,
-Eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi bölgeyi sınırlayan, -Eşyanın kıymetini
önemli bir ölçüde etkilemeyen, kısıtlamalar dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi
olmamalıdır.
b) Satış veya fiyat, kıymeti belirlenmekte
olan eşya bakımından, kıymeti tespit edilemez bir koşul veya edim konusu
olmamalıdır.
c) Eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı
veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan
hasılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi
halinde, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27’inci madde
hükümlerine göre ilave yapılabilmelidir.
d) Alıcı ve satıcı arasında bir ilişki
bulunmamalı; ilişkinin varlığı durumunda ise, bu ilişki fiyatı etkilememeli,
satış bedeli bu maddenin 2’inci fıkrası hükümlerine göre gümrük kıymeti olarak
kabul edilebilir nitelikte olmalıdır.
2. Yukarıdaki fıkra hükümlerini uygulayarak satış
bedelinin belirlenmesinde, alıcı ile satıcı arasında bir ilişkinin varlığı,
satış bedelinin reddedilmesi için tek başına yeterli bir neden oluşturmaz.
Böyle durumlarda, satışa ilişkin koşullar incelenerek, bu ilişkinin fiyatı etkilemediği
belirlenirse, satış bedeli kabul edilir].
- Fiilen
ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya
satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat,
ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir
yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm
ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği gibi, akreditif
veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da doğrudan veya dolaylı
yapılabilir.
Örnek 2: Türkiye’de faaliyet gösteren E firması, Singapur’da
faliyet gösteren F firmasından tanesi 500-USD CİF teslim 10.000 adet (5.000.000-USD
tutarında) notebook- dizüstü bilgisayar satın aldığını, ayrıca ithalatçı E
firmasının satıcı F firmasının isteği üzerine, F firmasının Hindistan’da
bulunan alacaklısı G firmasına olan 500.000-USD borcunu ödediğini varsayalım. Burada
eşyanın gümrük kıymeti (İthalat sırasında dikkate alınacak kıymet) 5.500.000-USD’dir.
- 24.madde hükümlerine
göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek
fiyatına 27.maddede belirtilen ilaveler [Yani:
a) Aşağıdaki unsurların eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına
dahil edilmemiş, ancak alıcı tarafından üstlenilen bölümü;
i) Satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliye,
ii) Gümrük işlemleri sırasında söz konusu eşya ile tek eşya muamelesi gören
kapların maliyeti,
iii) İşçilik ve malzeme giderleri dahil ambalaj bedeli,
b) İthal eşyasının üretiminde ve ihraç amacıyla satışında kullanılmak üzere,
alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak, bedelsiz veya düşük bedelle
sağlanan, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan aşağıda
sayılan mal ve hizmetlerin kıymetinden verilecek uygun miktardaki pay;
i) İthal eşyasına katılan malzeme, aksam, parça ve benzerleri,
ii) İthal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp ve
benzeri aletler,
iii) İthal eşyasının üretimi sırasında tüketilen maddeler,
iv) İthal eşyasının üretimi için gereken ve Türkiye dışında
gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve
taslak hazırlama hizmetleri,
c) Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya
dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil
edilmemiş olan royalti ve lisans ücretleri,
d) İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden
çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hâsılanın, doğrudan veya dolaylı olarak
satıcıya intikal eden kısmı,
e) 28 inci maddenin (a) bendi hükmü saklı kalmak üzere, ithal eşyası için
Türkiye’deki giriş liman veya yerine kadar yapılan nakliye ve sigorta giderleri
ile eşyanın giriş liman veya yerine kadar nakliyesi ile ilgili olarak yapılan
yükleme ve elleçleme giderleri] yapılır.
- Bu maddeye (Gümrük
Kanunu’nun 27.maddesine) göre fiilen ödenen veya ödenecek fiyata yapılacak
ilaveler için nesnel ve ölçülebilir veriler esas alınır.
- Gümrük kıymetinin belirlenmesinde, fiilen ödenen
veya ödenecek fiyata bu maddede (Gümrük Kanunu’nun 27.maddesinde) öngörülenler
dışında hiçbir ilave yapılamaz.
Örnek 3: İthalatçı H firmasının Tayvan’daki üretici K firmasıyla 01.10.2020
tarihinde yaptığı sözleşme gereği Cif teslim birim fiyatı 500-USD/Adet olmak
üzere toplam 10.000.000-USD tutarında 20.000-adet “kurutma
fonksiyonlu çamaşır makinesi” satın almak için anlaştığını, çamaşır
makinesinin “Cooban” markası, güvence ve kalitesiyle üretileceğini, ayrıca
eşyaların satış koşulu gereği, ithalatçı H firmasınca marka kullanımı için Almanya’da
mukim marka sahibi L firmasına satış hasılatı üzerinden % 15 royalty
ödeneceğini, üretici K firmasının söz konusu eşyaları üretebilmesi için
yeni bir kalıba ihtiyacı olduğunu, ithalatçı H firmasının ithal edeceği söz
konusu eşyaların Tayvan’da üretilebilmesi için ilave
olarak Tayvan’dan ve/veya Tayvan’a komşu ülkelerden 500.000-USD tutarında
kalıp, 75.000-USD teknik çizim-tasarım, 25.000-USD hammadde-malzeme, 70.000-USD
yedek parça, 80.000-USD ambalaj malzemesi satın alarak üretici K firmasına
teslim ettiğini, ayrıca söz konusu hammadde, malzeme ve eşyaların K firmasına
taşınması ve teslimi için taşıyıcı M firmasına 30.000-USD yurt dışı kara
taşıması, yurtdışı taşıma ücreti ve elleçleme gideri ile 20.000-USD tutarında
yurt dışı gümrükleme hizmetleri ve gümrük vergileri için para ödediğini,
üretici K firmasının altı aylık süre içinde üretimi tamamlayarak eşyaları
Türkiye’ye sevk ettiğini ve eşyaların 15.05.2021 tarihinde Türkiye gümrük bölgesine
ulaştığını, toplam eşya bedeli olan 10.000.000-USD’nin 20.05.2021 tarihinde
satıcıya ödendiğini ve eşyaların ithali içinse 25.05.2021 tarihinde serbest
dolaşıma giriş beyannamesinin tanzim ve tescil edildiğini varsayalım.
Sonuçta; H firması, ithal edeceği 20.000-adet “kurutma fonksiyonlu çamaşır
makinesi” için K firmasına eşya bedeli olarak ödediği 10.000.000-USD’ye ilave
olarak bu eşyalar için yukarıda belirtilen gümrük kıymet unsurları karşılığı
olarak toplam 800.000-USD daha masraf yapmış (ilave gümrük kıymeti oluşmuş)
olup, bu tutarın da 20.000-adet “kurutma fonksiyonlu çamaşır makinesi”nin
ithali sırasında eşyaların gümrük kıymetine ilave edilerek/katılarak, ilgili
SDGB’de belirterek, ilgili gümrük idaresine beyan edilmesi, gümrük vergi ve
resimlerinin 10.800.000-USD üzerinden hesaplanıp tahsil edilmesi gerekir.
Ayrıca, ithalatçı H firmasınca, 01.10.2020 tarihli 10.000.000-USD tutarlı çamaşır
makinesi alış sözleşmesine tekabül eden Damga Vergisinin 488 sayılı Damga
Vergisi Kanunu’nun 1, 3, 4, 5, 14, 15, 22, 24.maddeleri ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun
114.maddesi ve diğer ilgili mevzuat kapsamında ilgili vergi dairesine ödenmesi,
söz konusu çamaşır makinelerinin Türkiye’ye ithal edilmesi sırasında ise, Damga
Vergisi Kanunu’nun 26.maddesi gereği ithalat eşyasına ilişkin sözleşme veya
sözleşmelere tekabül eden Damga Vergisinin ödenip ödenmediğinin ilgili gümrük
idaresince kontrol edilip, ödenmediyse ödenmesinin/tahsilinin sağlanması,
ayrıca ödenen ya da ödenecek Damga Vergisi tutarı, aynı zamanda 3065 sayılı
Kanun’un 21.maddesinin (b) fıkrası gereği ithalatta KDV matrah unsuru olduğu
için, eşyaların (çamaşır makinelerinin) ithaline ilişkin SDGB’de (Yurt İçi
Giderleri içinde, Yurt içi giderlerine eklenerek) beyan edilerek tekabül eden
KDV ile varsa benzeri diğer gümrük vergilerinin tahakkuk ve tahsilinin
sağlanması gerekir.
- Yurtdışında
üretilerek veya ürettirilerek Türkiye’ye ithal edilen ürünlerin
ithalatı/ithalat beyanı sırasında, yukarıda ayrıntıları belirtilen gümrük
kıymet unsurlarından belli olmayanlar, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten
(serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescilinden) sonra belli olacak olanlar
ile sözleşme gereği fiyatın sonradan gözden geçirilmesi sonucunda ortaya
çıkacak kıymet farklarının varlığı durumunda ise; Gümrük Yönetmeliğinin
53.maddesine göre (İstisnai kıymetle) beyan/işlem yapılarak, vergi hesaplama
(tarh), tebliğ ve tahakkukunun da mevcut belgelerde belirtilen kıymet unsurları
ve tutarları dikkate alınarak yapılması, ithalat sonrasında söz konusu gümrük
kıymet unsurlarının gerçekleşmesi, netleşmesi, miktar ve tutarlarının belli
olmasına müteakip -(İthal eşyasının Gümrük Kıymetine veya İthalatta Katma Değer
Vergisi matrahına girmesi gereken, ancak gümrük beyannamesinin tescili anında
beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya
matrah unsurları için)- en geç söz konusu kıymet veya matrah unsurunun
öğrenildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar ithalatın
yapıldığı gümrük müdürlüğüne, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 ve 150/3.maddeleri
kapsamında tamamlayıcı beyanda bulunulur ve vergileri de aynı süre içinde
ödenir.
Örnek 4: İthalatçı H firmasının, yukarıda (Örnek 3’de) belirtilen
“kurutma fonksiyonlu çamaşır makineleri”ni ithalata müteakip iç piyasada
sattığını, hazırlanan satış hasılat raporlarının taraflarca (H ve L
firmalarınca) incelenerek üzerinde uzlaşıldığı ve satış hasılatı üzerinden
oluşan royalty için L firmasınca 1.000.000-USD tutarında 01.10.2021 tarihli
royalty faturası düzenlenerek H firmasına gönderildiğini, H firmasının söz
konusu royalty faturasından 05.10.2021 tarihinde haberdar olduğunu ve aynı
tarihte muhasebe kayıtlarına kaydedildiğini, yine aynı tarihte (05.10.2021’de) L
firmasına royalty tutarının ödendiğini, L firmasının usulüne uygun olarak temin
ettiği mukimlik belgesi bulunduğunu ve bu belgenin aslı ile birlikte Noterce
veya Almanya’daki Türk Konsolosluklarınca tasdik edilmiş Türkçe tercümesinin
bir örneğini ilgili vergi dairesine veya vergi sorumlusu olan H firmasına ibraz
ettiğini/gönderdiğini varsayalım. 1.000.000-USD royalty bedeli L firması
için bir gayri maddi hak kazancı olup, Türkiye ile Almanya arasındaki
mevcut Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması gereği gayri maddi hak kazançları
üzerinden % 10 vergi (stopaj) kesintisi yapılması gerekir. H firmasınca, 1.000.000-USD
royalty bedelinden 100.000-USD (karşılığı TL) vergi/stopaj kesintisi yapılarak
ilgili vergi dairesine yatırılması, geriye kalan 900.000-USD tutarın hak sahibi
L firmasına gönderilmesi, en geç 26.11.2021 tarihi akşamına kadar ithalatın
yapıldığı gümrük müdürlüğüne müracaat edilerek, Gümrük Yönetmeliği’nin 53 ve
150/3.maddeleri kapsamında 1.000.000-USD royalty tutarı üzerinden tamamlayıcı
beyanda bulunulması ve 1.000.000-USD royalty tutarına tekabül eden gümrük
vergilerinin (KDV, GV, ÖTV, vb.) de aynı süre içinde ödenmesi gerekir (5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15/7. ve 30/11.maddelerine göre; Yapılacak
vergi kesintileri, kazanç ve iratların gayrisafi tutarları üzerinden dikkate
alınır).
Şayet; Söz konusu royalty tutarı net (1.000.000-USD) olarak yurt dışına
ödenmiş/gönderilmiş ise, bunun brütleştirilmesi ve brütleştirilmiş tutar olan 1.111.111,11-USD (karşılığı TL) üzerinden ilgili vergi
dairesine ve gümrük müdürlüğüne beyanların yapılması, tüm vergilerin (stopaj,
kdv, gümrük vergileri, vb.) brütleştirilmiş tutar olan 1.111.111,11-USD karşılığı
TL üzerinden hesaplanıp tahsil edilmesi gerekir.
II- EŞYANIN
GÜMRÜK KIYMETİNE KATILMAYACAK UNSURLAR
(Karaman’ın Koyunu, Gümrük Kıymetinin Oyunu)
4458 Sayılı
Gümrük Kanunu’nun 28.Maddesine Göre: İthal Eşyasının Fiilen Ödenen Veya
Ödenecek Fiyatından Ayırt Edilebilmeleri Koşuluyla Aşağıdaki Giderler Gümrük
Kıymetine Dahil Edilmez:
a)
Eşyanın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil
olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan
nakliye ve sigorta giderleri,
Yine, Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük
Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında 2006/10895 sayılı Karar’ın
41.maddesine göre: Üçüncü ülke eşyasının Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’ne
varışından sonra eşyanın taşınması ile ilgili nakliye, sigorta masrafları,
yükleme ve elleçleme giderleri, eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından
ayırt edilebilmesi koşuluyla, gümrük kıymetine dahil edilmez.
b)
Sınai tesis, makina veya teçhizat gibi, ithal eşyası için ithalattan sonra
yapılan inşa, kurma, montaj, bakım veya teknik yardıma ilişkin giderler,
c)
İthal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı
tarafından üstlenilen faiz giderleri,
d)
İthal eşyasının Türkiye'de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler,
e) Satın
alma komisyonları,
f)
Eşyanın ithali veya satışı nedeniyle Türkiye'de ödenecek ithalat vergileri.
(c) bendinde belirtilen hallerde,
finansmanın satıcı veya bir başka kişi tarafından sağlanmış olmasına bakılmaz.
Ancak, finansman anlaşmasının yazılı olarak yapılmış olması ve gerektiğinde
alıcının;
- Eşyanın, fiilen ödenen veya ödenecek
fiyat olarak beyan edilen fiyattan satıldığını,
- Söz konusu faiz oranının,
finansmanın sağlandığı ülkede o tarihte bu tür bir işlem için geçerli olan faiz
oranı seviyesini aşmadığını,
İspatlaması şarttır.
1) 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun
28.Maddesinin (a) Fıkrasına Göre;
İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri
koşuluyla, eşyanın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin
anlaşmalarla dahil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerine giriş yerine
varışından sonra yapılan nakliye ve sigorta giderleri, gümrük kıymetine dahil
edilmez.
Yine, Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük
Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında 2006/10895 sayılı Karar’ın
41.maddesine göre: Üçüncü ülke eşyasının Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’ne
varışından sonra eşyanın taşınması ile ilgili nakliye, sigorta masrafları,
yükleme ve elleçleme giderleri, eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından
ayırt edilebilmesi koşuluyla, gümrük kıymetine dahil edilmez.
Şayet, bahse konu nakliye ve sigorta giderleri ile yükleme ve
elleçleme giderleri ilgili faturasında, sözleşmesinde, vb. ithal belgelerinde,
ayırt edilemiyor ise esas navlun ve sigorta gideriyle birlikte gümrük
bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan (Türkiye içindeki ve Gümrük
Birliği gümrük bölgeleri içindeki) nakliye ve sigorta giderleri de dahil gümrük
kıymetinin bir unsuru olarak değerlendirilir.
Genel kıymet kuralları gereği, ithalat
sırasında gümrük idaresince, ithal edilen esas eşyanın kıymetiyle birlikte,
ithal eşyasının kıymeti olarak değerlendirilerek, ithalata ilişkin SDGB’nin
tescil tarihinde söz konusu esas eşyaya ait vergi oranı, döviz kuru, ödeme
şekli ve diğer vergilendirme unsurları ile esas eşyanın ithaline ilişkin
gerekli ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için
öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması, ve ithalat vergilerinin tahsili ile
ithalat gerçekleştirilir.
Kısacası; İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt
edilebilmeleri koşuluyla, ithal eşyası için yapılan Gümrük birliği gümrük
bölgeleri arasındaki taşıma/navlun ücreti ve sigorta tutarı ile eşyanın gümrük
bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan (Gümrük birliği iç parkuruna
isabet eden, Türkiye’nin içine isabet eden) nakliye ve sigorta giderleri gümrük
kıymetine dahil değildir. Gümrük kıymetine katılmaz (Uygulamada ise maalesef
ithal eşyanın gümrük kıymetine katılmasına devam edilmektedir).
Ancak, söz konusu navlun ve sigorta giderleri Gümrük Kıymetine
dahil edilmemekle beraber; Bu giderlerin 3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu'nun 21/c maddesi uyarınca ithal edilen eşyanın KDV matrahına dahil
edilmesi gerekir.
Örneğin: İthal eşyası için yapılan Türkiye – Ukrayna arası navlun ve
sigorta ücreti Gümrük kıymetinin bir unsuru iken, Gümrük birliği ülkeleri
(Almanya, Fransa, Avusturya, Macaristan, İtalya, İspanya, Portekiz, vb.) ile
Türkiye arasında ithal eşyası için yapılan navlun ve sigorta giderleri (İthal
eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri
koşuluyla) Gümrük Kanunu’nun 28/a.maddesi gereği gümrük kıymetinin unsuru değildir.
İthal edilen eşyanın gümrük kıymetine katılamaz.
Örnek: 1-a) Afyon’da faaliyet gösteren Çoban
firmasının, 150.000-EUR tutarında İtalya’dan yüksek teknoloji ürünü bir adet
mermer kesme makinesi satın aldığını, İtalya – Afyonkarahisar arası taşıma/navlun
ücretinin 5.000-EUR, İtalya – Kapıkule/Edirne arası navlun ücretinin 4.000-EUR
ve sigorta ücretinin 750-EUR olduğunu varsayalım. Navlun ve sigorta gideri
eşyanın kıymetinden ayrılabildiği ve ayrıldığı için ithal eşyasının gümrük
kıymeti olarak 150.000-EUR beyan edilecek, 5.000-EUR navlun, 750-EUR sigorta
ile Türkiye sınırları içindeki taşımaya tekabül eden 1.000-EUR olmak üzere
toplam 5.750-EUR ise söz konusu ithal eşyasının gümrük kıymetine katılmayıp,
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21/c maddesi uyarınca ithal edilen
eşyanın KDV matrahına dahil edilmesi (ilgili serbest dolaşıma giriş
beyannamesinde yurt içi giderlerine ilave edilmesi) gerekir.
Örnek: 1-b) Yukarıdaki örneğimizde, satıcının düzenlediği eşya satış
faturasında her hangi bir ayırıma gitmediğini, navlun, sigorta tutarlarını
ithal eşyasının fiyatından ayırmadığını, eşyanın kıymetinin navlun ve sigorta
dahil toplam (CIF) 155.750-EUR olduğunu varsayarsak, ithal eşyamızın beyan
edilmesi gereken gümrük kıymeti 155.750-EUR olacaktır.
Et ve et ürünleri, balık ve çeşitli
deniz ürünleri, çeşitli taze, yaş sebze ve meyveler, kimyevi maddeler, vb.
eşyaların taşınması özellik arz etmekte olup, söz konusu eşyaların taşıması
özel tertibatlı araçlarla gerçekleştililmektedir.
Örnek 2: Çankırı’da faaliyet gösteren A firmasının Moldova’dan
200.000-USD tutarında et ithal ettiğini ve söz konusu etleri Moldova’dan
Türkiye’ye kara yoluyla B firmasına taşıttığını, Moldova – Çankırı arası
taşıma/navlun ücretinin (frigofirik araç) 5.000-USD olduğunu, Kapıkule –
Çankırı arası taşıma ücretinin ayrıca belirtilmediği ve eşyalar için 1.000-USD
sigorta ücreti ödendiğini varsayarsak, ithal eşyasının gümrük kıymeti (CIF =
200.000-USD+5.000-USD+1.000-USD = 206.000-USD) 206.000-USD olacaktır. Söz
konusu eşyaların ithalat gerçekleştirildikten sonra Konya’da bulunan C
firmasına satıldığını, eşyaların özellik arz etmesi (çabuk bozulabilir eşya
olması) nedeniyle içinde bulunduğu frigofirik araçtan boşaltılmadan Konya’ya
götürülerek Konya’daki C firmasına teslim edildiğini ve Çankırı - Konya arası
taşıma için A firmasınca eşyaları taşıyan B firmasına 500-USD ilave ücret
ödendiğini varsayalım. Çankırı - Konya arası ödenen 500-USD taşıma ücreti,
ithalattan sonra ve yurt içinde/Türkiye’de gerçekleşen bir taşıma karşılığı olduğu
için gümrük kıymetinin veya ithalatta KDV matrahının bir unsuru değildir. Söz
konusu taşıma işlemi, Türkiye’de yararlanılan bir hizmet olması nedeniyle,
ödenen 500-USD taşıma ücreti, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve
24.maddesi gereği A firması tarafından, dar mükellefiyet kapsamında sorumlu
sıfatıyla bağlı bulunduğu Vergi dairesine verilecek 2 Nolu KDV Beyannamesiyle
beyan edilerek tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.
2) 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun
28.Maddesinin (b) Fıkrasına Göre;
İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri
koşuluyla sınai tesis, makine, teçhizat, kalıp gibi, ithal eşyası için
ithalattan sonra yapılan inşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya
teknik yardıma ilişkin giderler, gümrük kıymetine dahil edilmez.
Şayet, bahse konu inşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya
teknik yardıma ilişkin giderler ilgili faturasında, sözleşmesinde, vb. ithal
belgelerinde, ithal edilen sınai tesisi, makine, teçhizat, kalıp, fikstür vb.
ithal eşyasının kıymetinden ayrı şekilde, ayrı bir kalem olarak
belirtilmemişse, ithal edilen eşyanın kıymetinden ayrılamıyor ise: Genel kıymet
kuralları gereği, ithalat sırasında gümrük idaresince, ithal edilen esas
eşyanın kıymetiyle birlikte, ithal eşyasının kıymeti olarak değerlendirilerek,
ithalata ilişkin SDGB’nin tescil tarihinde söz konusu esas eşyaya ait vergi
oranı, döviz kuru, ödeme şekli ve diğer vergilendirme unsurları, esas eşyanın
ithaline ilişkin gerekli ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ile
eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve ithalat
vergilerinin tahsili ile ithalat gerçekleştirilir.
Ancak: İnşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya teknik
yardım ve benzeri giderlerin hizmet ithalatı olması, hizmetin Türkiye'de
yapılması ve/veya hizmetten Türkiye'de faydalanılması nedeniyle Katma Değer
Vergisine tabi olup, ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV
Beyannamesiyle beyanda bulunularak, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun
1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddeleri, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve
ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, genel vergi oranı (% 18) üzerinden sorumlu
sıfatıyla KDV tevkifatı yapılması gerekir.
Ayrıca, söz konusu giderler, genelde, bu hizmetleri yerine getiren
işçi, usta, ustabaşı, teknik eleman, tekniker, mühendis vb. kişilere ödenen
ücretler (serbest meslek kazancı) şeklinde karşımıza çıktığı için 193 sayılı
Gelir Vergisi Kanunu (Stopaj) hükümleri, ilgili “ÇVÖA” hükümleri, ilgili
kişilerin bir yıl içinde toplam 183 günden fazla Türkiye’de kalıp kalmadıkları,
vb. hususları dikkate alınarak, ayrıca stopaj açısından da incelenip
değerlendirilmesi gerekir.
Örnek 1: Afyonkarahisar’ın Sandıklı ilçesinde çeşitli doğal taşlardan
ve granitten mamul çeşitli fayans ve karo üretimi yapan P firmasının, mevcut
üretim kapasitesini artırmak, yeni bir üretim bandı kurmak için Pakistan’da
mukim R firmasından sanayi tesisi (çeşitli makine, teçhizat, ekipman ve
kalıplar) satın aldığını ve ithalata müteakip söz konusu sanayi tesisinin inşa,
kurma, montaj giderleri de dahil toplam 1.250.000-USD bedel ödediğini, inşa,
kurulum, montaj giderleri tutarının gerçekte toplam 50.000-USD olmasına karşın,
ilgili satış sözleşmesinde ve/veya satış faturasında ayrı bir kalem, ayrı bir
gider olarak gösterilmediğini ve ithalatı yapılan sanayi tesisinin (çeşitli
makine, teçhizat ve kalıpların) fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt
edilemediğini, bu fiyata dahil olduğunu varsayalım. Söz konusu inşa, kurulum,
montaj giderleri olan 50.000-USD tutar, bahse konu ithal eşyasının fiilen
ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilemediği, esas eşya ile birlikte bir
bütün olarak değerlendirdiği (1.250.000-USD içinde olduğu) için ithalat
eşyasının gümrük kıymeti ilgili SDGB’de 1.250.000-USD beyan edilip,
gümrük/ithalat vergileri de 1.250.000-USD üzerinden tahakkuk ve tahsil edilmesi
gerekir.
Örnek 2: Birinci örneğimizdeki ithal eşyamıza ilişkin olarak yapılan
inşa, kurulum, montaj vb. giderlerinin ilgili satış faturasında ve/veya
sözleşmede ayrı bir kalem, ayrı bir gider olarak gösterildiğini ve bu
giderlerin toplam 50.000-USD olduğunu varsayalım. Bu durumda, söz konusu
eşyalarımızın gümrük kıymeti 1.200.000-USD olacağı için eşyaların ithaline
ilişkin SDGB’de 1.200.000-USD tutar üzerinden beyan, tescil ve gümrük/ithalat
vergileri 1.200.000-USD üzerinden tahakkuk ve tahsil edilir. İnşa, kurulum,
montaj giderleri olan 50.000-USD hizmet ithalatı için ise; İthalatçı P firması
tarafından, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 1, 6, 8, 9, 10 ve
24.maddeleri, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer
mevzuat hükümleri gereği, ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV
Beyannamesiyle beyanda bulunularak, tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.
KDV Kanunu’nun 29.maddesi, KDV Genel
Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat gereği, sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV
beyannamesi ile beyan edilen KDV, vergi sorumluları (ilgili gelir veya kurumlar
vergisi mükellefleri) açısından yüklenilen vergi niteliğinde olup, söz konusu
KDV’nin aynı dönem içinde mükellef sıfatıyla verilen 1 No.lu KDV beyannamesi
ile indirime konu yapılabilir.
Ayrıca; Söz konusu giderler, genelde, bu hizmetleri yerine getiren
işçi, usta, ustabaşı, teknik eleman, tekniker, mühendis vb. kişilere ödenen
ücretler (serbest meslek kazancı) şeklinde karşımıza çıktığı için 193 sayılı
Gelir Vergisi Kanunu (Stopaj) hükümleri, ilgili “ÇVÖA” hükümleri, ilgili
kişilerin bir yıl içinde toplam 183 günden fazla Türkiye’de kalıp kalmadıkları,
vb. hususları dikkate alınarak stopaj açısından da incelenip değerlendirilmesi,
varsa tekabül eden stopajın da ithalatçı P firmasınca, ilgili vergi dairesine
Muhtasar Beyanname ile beyan edilerek ödenmesi gerekir.
3) Gümrük Kanunu’nun 28.Maddesinin (c)
Fıkrasına Göre; İthal
eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmesi koşuluyla,
ithal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı
tarafından üstlenilen faiz giderleri Gümrük Kıymetine girmez.
Finansmanın satıcı veya bir başka kişi
tarafından sağlanmış olmasına bakılmaz.
Ancak, finansman anlaşmasının yazılı olarak yapılmış olması ve
gerektiğinde alıcının;
- Eşyanın, fiilen ödenen veya ödenecek
fiyat olarak beyan edilen fiyattan satıldığını,
- Söz konusu faiz oranının,
finansmanın sağlandığı ülkede o tarihte bu tür bir işlem için geçerli olan faiz
oranı seviyesini aşmadığını,
Kanıtlaması şarttır.
Şayet, finansman anlaşması uyarınca alıcı tarafından üstlenilen
bahse konu faiz giderleri ilgili faturasında, sözleşmesinde, vb. ithal
belgelerinde, ayırt edilemiyor ise genel kıymet kuralları gereği, ithalat
sırasında ilgili gümrük idaresince, ithal edilen esas eşyanın kıymetiyle
birlikte, ithal eşyasının kıymeti olarak değerlendirilerek (Gümrük Kıymetine
ilave edilerek), ithalata ilişkin SDGB’nin tescil tarihinde söz konusu esas
eşyaya ait vergi oranı, döviz kuru, ödeme şekli ve diğer vergilendirme unsurları
ile esas eşyanın ithaline ilişkin gerekli ticaret politikası önlemlerinin
uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması, ve
ithalat vergilerinin tahsili ile ithalat gerçekleştirilir.
Ancak, Yurtdışından alınacak kredinin banka ya da kredi kuruluşu
olarak sayılan bir kurumdan alınmaması nedeniyle; Katma Değer Vergisi
Kanunu’nun 17/4-e maddesi hükmü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği için 46 ve
105 Nolu KDV Genel Tebliğlerindeki açıklamalar çerçevesinde, finansman
anlaşması, kredi işlemi, vb. kapsamında ödenen faiz, komisyon ve bunlara
ilişkin kur farkları üzerinden 3065 sayılı KDV Kanunu'nun 6, 8, 9 ve 10, 24, 34
ve 35.maddeleriyle ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, sorumlu sıfatıyla 2
No’lu KDV beyannamesi ile ilgili Vergi Dairesine beyan edilerek tahakkuk eden
KDV’nin ödenmesi gerekir.
Öte yandan, 12/1/2009 tarihli ve 2009/14593 sayılı Kararname Eki Kararın
1/5-a maddesi gereği; 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 30.maddesi
uyarınca dar mükellefiyete tabi kurumların vergi kesintisine tabi kazanç ve
iratlarından [Yabancı devletler, uluslararası kurumlar veya yabancı
bankalardan ya da bulunduğu ülkede mutat olarak kredi vermeye
yetkilendirilmiş olup sadece ilişkili bulunduğu kurumlara değil tüm gerçek ve
tüzel kişilere kredi veren kurumlardan alınan her türlü krediler için ödenecek
faizlerden (katılım bankalarının kendi usullerine göre yurt dışından
sağladıkları fonlar ve benzeri kaynaklar için ödedikleri kâr
payları dahil)] yapılacak vergi kesintisi oranı % 0 iken,
Aynı Kararın
1/5-ç maddesi gereği; İthal
eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı
tarafından üstlenilen faiz giderleri % 10 Kurumlar Vergisine (Stopaj) tabi
olup, brüt tutar üzerinden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70, 94.maddesi
ve geçici 67.maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1, 2, 3, 14,
15, 21, 24, 25, 30 ve 31.maddeleri gereği ilgili Vergi Dairesine Muhtasar
Beyanname ile beyan edilip tekabül eden Vergisinin (Stopaj) ödenmesi gerekir.
4) Gümrük Kanunu’nun 28.Maddesinin (d)
Fıkrasına Göre; İthal eşyasının Türkiye'de
çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler Gümrük Kıymetine girmez.
Ancak, İthal eşyasının Türkiye’de çoğaltılması, know how, royalty –
lisans, patent hakkı, ticari marka gibi Gayri Maddi haklar için ödenen
giderler, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 6, 8, 9, 10, ve
24.maddesiyle ilgili diğer mali mevzuat hükümleri gereği Katma Değer Vergisine
tabi olup, brüt tutar üzerinden sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV Beyannamesiyle
ilgili Vergi dairesine beyan edilerek, tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.
Ayrıca, yurtdışına yapılan söz konusu ödemeler, yurt dışındaki hak
sahibi açısından gayri maddi hak kazancı (Gayrimenkul sermaye iradı) olması
nedeniyle 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70, 94.maddeleri ve geçici
67.maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3/2, 15 ve 30.maddeleri
gereği kurumlar vergisi kesintisine (stopaja) tabi olup, mükellef tarafından
brüt tutar üzerinden “Muhtasar
Beyanname” ile İlgili Vergi dairesine beyanda bulunularak (İkili anlaşma varsa
ilgili anlaşmadaki oran üzerinden, ikili anlaşma yoksa genel oran ve brüt
tutar/matrah üzerinden “% 20, 2021 Yılı için % 25”) stopajının ödenmesi
gerekir.
5) Gümrük Kanunu’nun 28.Maddesinin (e)
Fıkrasına Göre; Satın alma komisyonları Gümrük
Kıymetine girmez.
Ancak; Satın alma komisyonlarının, KDV Kanunu’nun 21.maddesi gereği
ithal edilen eşyanın (İthalatta) KDV Matrahına eklenerek ilgili gümrük
idaresine beyan edilip KDV ve varsa ÖTV’nin ithalat sırasında ödenmesi gerekir.
6) Gümrük Kanunu’nun 28.Maddesinin (f)
Fıkrasına Göre; Eşyanın ithali veya satışı nedeniyle
Türkiye'de ödenecek ithalat vergileri Gümrük Kıymetine girmez. Gümrük Kıymetine
girmeyen söz konusu vergileri alıcı/ithalatçı öder.
Ancak, ithalata konu olan eşya için yurtdışında ödenen vergiler
(Gümrük vergileri ve gümrük giderleri) Gümrük Kıymetine dahil edilir.
Öte yandan, Türkiye’de ithalat sırasında ödenen/ödenecek vergi ve fonlar 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 21/c maddesi gereği “İthalatta KDV Matrahı”na katılması ve ilgili gümrük idaresine beyan edilmesi gerekir.
Kerim ÇOBAN
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
19.07.2021
Hayırlı Bayramlar.
Sevgi
ve Muhabbetle.
Sağlıcakla
Kalınız.
KAYNAKÇA:
· 4458
sayılı Gümrük Kanunu.
· Gümrük
Yönetmeliği.
· 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu.
· Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği.
· 488
sayılı Damga Vergisi Kanunu.
· 492
sayılı Harçlar Kanunu.
· 193
sayılı Gelir Vergisi Kanunu.
· 5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu.
· 12/1/2009 tarih ve 2009/14593 sayılı
Kararname Eki Karar.