"Bir Devlet ki! Gümrük işlerini, vergilerini, ülkenin ve milletin ihtiyaçlarına göre düzenlemekten alı konulmuştur. Böyle bir devlete elbette bağımsız devlet denemez."

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği (YGM) Mesleği Yeniden Hedef Tahtası mı Yapılıyor?

Tarih: 17.05.2021 13:20:00 - Görüntülenme: 1684

1999 yılında oluşturulan Gümrük Birliği ile ülkemizin dış ticaret hacminde kayda değer artışlar olmuş, bu artışa paralel olarak gümrük işlemlerinde de yoğunluk yaşanmaya başlanmıştı. Fiziki ve ekonomik büyüklük açısından Türkiye ile benzerlik taşıyan AB üyesi ülkelerdeki gümrük personeli sayısı ile kıyaslandığında Türkiye az sayıda personelle artan dış ticaret işlemlerini yürütmek durumunda kalmıştı. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği (YGM) sistemi devreye sokuluncaya kadar İstanbul, İzmir, Mersin, Kocaeli, Tekirdağ, Bursa gibi antrepoların yoğun olduğu yerlerde aynı memurun çok sayıda antrepoda görevlendirilmesi nedeniyle eşya giriş ve çıkışlarına refakat edememesi gümrük denetim ve gözetiminin zafiyete uğramasına neden olmaktaydı. Olanaksızlıklar, bir memurun hem idarede hem de kilometrelerce uzaklıkta yer alan birden fazla antrepoda görevlendirilmesi sonucunu beraberinde getirmişti. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği (YGM) sistemi tam da böyle bir ortamda, Gümrük Prosedürleri ile Tedarik Zincirinin daha verimli ve etkin işlemesi adına 2008 yılı başlarında gümrük mevzuatına şimdiki ismiyle Ticaret bakanlığı tarafından derç edilmiştir. Söz konusu düzenleme Maliye Bakanlığı'nda uygulaması hali hazırda da devam eden "Yeminli Mali Müşavirliği (YMM)" mesleği ile nispeten benzerlik gösterdiği söylenebilir. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği, hukuki dayanağını 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10 ‘uncu ve 226 ‘ncı maddeleri ile 7/10/2009 tarihli ve 27369 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinin 574 ‘üncü maddelerinden almaktadır.

Antrepo sayılarının artması, antrepoların gümrüklere olan uzaklığı, gümrüklerdeki prosedürler, işlem yoğunluğu, ekonomik gerekçeler ve ülkemizin AB vizyonu ile gümrük hizmetlerinin en yüksek kalitede, güvenli ve mevzuata uygun şekilde icra edilemeyecek noktaya gelmesi Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği müessesesinin oluşturulmasının en önemli sebepleri olarak gösterilebilir. Söz konusu süreç ve YGM müessesesinin zarureti zamanın denetim raporlarına da yansımıştır. Söz konusu ihtiyaçların günümüzde de artarak devam ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Sistemin, eski uygulamalarla kıyaslandığında, kamu yararı ve nitelikli tespitler açısından daha faydalı sonuçlar doğurduğu, tespitlerin iki uç muhatabı olan mükellef ve kamu erki başta olmak üzere, tüm paydaşların ortak görüşü olarak benimsendiği bilinmektedir.

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerine tevdi edilen tespitlerin gidilip, görülerek yerinde yapılması, bakanlıkla anlık veri paylaşımı, Gümrük denetimi ve gözetimi açısından ziyadesiyle önemli olmakla birlikte Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği müessesesinin uygulamaya konulduğu 2008 yılından bu yana gümrük personelinin gümrük idarelerinde istihdamı ile personel ve harcamalardan tasarruf edilmiş, bu vesile ile hem memurun hem de idarenin gereksiz şaibe ve töhmet altında kalmasının önüne geçilmiştir. Diğer yönden Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği uygulamasıyla, gümrük idarelerinde yetersiz olan personelin daha etkin istihdamı sağlandığı gibi Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği bünyesinde ek istihdam sağlanarak, hazineye ciddi oranda vergi geliri ve SSK pirimi katkısı sağlanmıştır. Ayrıca Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği sistemi, gümrüğün dışında yapılması gereken birçok işi idarenin üzerinden almasının doğal bir sonucu olarak, “risk” esaslı kontrol ve denetimlerin daha etkin gerçekleştirilmesine zemin teşkil etmektedir.

Bakanlıkça geliştirilen yazılım programı üzerinden işleyen Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Sistemi, gerek e-devlet, gerekse e-gümrük (Tek Pencere) hedefleri paralelinde günümüz bilgi çağına uygun bir şekilde icra ediliyorken son zamanlarda bazı basın yayın organlarında Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği mesleğini hedef tahtasına oturtan, mesleğin içindeki kişileri ve paydaşlarını töhmet altında bırakacak nispette iftira ve tahkir amiz bir tutum takındıklarına şahit olunmaktadır. Ticaret Bakanlığı, antrepo işleticileri ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri başta olmak üzere tüm dış ticaret paydaşlarının genele teşmil edilmek suretiyle “hırsız”, “kaçakçı” gibi ağır ithamlarla yaftalanmasının asla kabul edilebilir bir tarafı yoktur. "sükut ikrardan gelir " atasözünden mülhem olarak dış ticaret paydaşlarının geneline teşmil edilen aşağılamayı, tahkiri ve yaftalamayı bünyesinde barındıran yayım dilinin asla kabul edilmeyeceği bilinmelidir.

Diğer yönden, anayasamızın “Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar” başlıklı 38. maddesinin 7. fıkrasında yer alan “Ceza sorumluluğu şahsidir” düzenlemesi, Türk Ceza Hukuku’nda cezaların şahsiliği ilkesinin kabul edildiğini göstermektedir. Ayrıca 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Ceza Sorumluluğunun Esasları” başlıklı ikinci kısmında yer alan 20. maddede “Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.” şeklindeki hükümle de anayasada yer alan düzenleme yinelenmiştir. Cezanın şahsiliği ilkesi uluslararası metinlerde de kabul edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Demokratik bir hukuk devletidir. Ülkemizde her kurumun görev ve yetkileri yasalarla belirlenmiştir. Sorumlu gazeteciliğin göstergelerinden biri de bilgi ve belge olmadan, somut olay ortaya konulmadan bir mesleğin ve/veya bir kurumun topyekûn yaftalanmamasıdır. Ortada bilgi ve belge varsa da vakit kaybedilmeden Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulması elzemdir. Böyle bir tutum, sorumlu gazeteciliğin bir gereği olduğu gibi hem kurumların ve mesleklerin zedelenmesini önleyecek; hem de bu nevi haberleri gündem yapan kişilerin kötü niyetli olmadıklarını, aksine kamu yararını önceledikleri için tüm dış ticaret paydaşlarının haklı desteğini alacakları ve taltif edilecekleri kuşkusuzdur.

İftira-amiz yazılara, YGM zaviyesinden yasal gerekçelerle cevap vermek gerekirse:

1- YGM, asla antrepo İşleticisi ile iş ilişkisinde bulunamaz, (Tebliğin 13/9.maddesi ve tebliğin 22.maddesi)

2- YGM müessesesi basiretli tacir mesabesinde olup, kimsenin işçisi, çalışanı değildir. (Gümrük Yönetmeliği 576/1-ç & Tebliğin 4/n maddesi). Bilakis YGM’ler; YYM’ler, Yapı Denetimcileri, İş Güvenliği, İş Sağlığı vb.gibi özel sektörde hizmet veren etkin ve yetkin bir meslek erbabıdır.

3- Hiçbir YGM, antreponun anahtarını antrepo işleticisine veremez. (Tebliğin 13/1-a maddesi). Bilakis YGM, antreponun her açılış ve kapanışı ile açık bulunduğu sürelerde eşyanın gümrük gözetimi altında bulundurulmasına yönelik gerekli tedbirleri alır. Antrepoların kapanışı sırasında antrepo giriş çıkış kapıları mühür altına alınır. Buna ilaveten, gümrük gözetimini zafiyete uğratacak hususlar ile antrepoda eksikliklerin tespiti halinde durumu her koşulda gümrük idaresine ve gerektiğinde antrepo işleticisine gecikmeksizin bildirmek zorundadır.

4- YGM ’ler, tespit sözleşmesi kapsamında bizzat yapacağı işleri başkasına yaptıramaz. Bu şekilde davrandığı tespit edilenlerin belgesi süresiz olarak geri alınır (Gümrük Yönetmeliği 578/6.madde).

5- YGM, uhdesinde bulundurduğu, emanetçisi olduğu antreponun kapısını ve veya mühürlerini açan ve kapatan kişinin kendisi veya çalışanı konumundaki Gümrük Müşavir Yardımcısı (GMY) olduğunu her denetim esnasında ispatla yükümlüdür. Geriye dönük kamera kayıtlarından antrepoyu açanın ve kapatanın YGM ve/veya ilgili Gümrük Müşavir Yardımcısı olmadığı tespit edilmesi halinde (Kamera kayıtları ile ispatı çok kolaydır) yetki belgeleri alınarak, bir daha YGM ve/veya YGM Yardımcısı olma ihtimalleri söz konusu değildir (Gümrük Yönetmeliği 578/2.madde).

6- YGM, bakanlığın belirlediği asgari ücret tarifesi altında iş ve işlem yapamaz. (Tebliğin 12.maddesi), ayrıca asgari ücret tarifesini Para iadesi yapmak suretiyle baypas eden şirketlerin (YGM’lerin) tespiti zor olmasa gerekir. İstenmesi halinde muhasebe kayıtlarından para hareketleri rahatlıkla yapılabilmektedir.

7- Hiçbir YGM, tespit işlemlerini yaptığı antrepo işleticisinden bir yıl tahsilat yapamadan çalışamaz. Buna mevzuat cevaz vermediği gibi, ekonomik ve finansal açıdan sürdürülebilirliği imkansızdır. Borcun zamanında ödenmemesi “Borçlar Kanunu” kapsamında mütalaa edilmesi gereken bir konu olmakla birlikte, Gümrük Müşavirliği alanında haksız rekabet oluşturacak şekilde ve kasten borcun geç tahsil edilmesi (Vadesi geçtiği halde borcun talep edilmemesi) borçluyu kredilendirme manasına geleceğinden, dolaylı olarak asgari ücretin delinmesine sebep teşkil edecek; bu durum YGM ’nin yetki belgesinin alınması sonucunu beraberinde getirecektir. İstisnalar kaideyi bozmamakla birlikte bu tehlikeyi göze alacak YGM ’ye rastlamak mümkün değildir. Diğer yönden borçlunun taahhüt ettiği sürede ödeme yapmaması halinde icra ve iflas kanununun 340.maddesinde düzenlenen taahhüdü ihlal suçu meydana gelmekte olup, borcu ödeme şartını, makbul bir sebep olmaksızın ihlal eden borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verileceğine hükmedilmektedir.

8- YGM, olabilme şartlarından birinin kaybedilmesi, tespit işlemleri ile ilgili olarak Bakanlıkça belirlenen asgari ücret tarifesinin altında hizmet verilmesi, mesleği icabı elde ettiği bilgi ve belgelerin Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği dışındaki amaçlar için kullanılması, tespit sözleşmesi kapsamında bizzat yapacağı işleri başkasına yaptırdığının tespit edilmesi, görevin bağımsızlık, tarafsızlık ve dürüstlükle yapılmaması veya kusurlu olarak yapılması ya da Kanunda yer alan mesleğin genel prensiplerine aykırı harekette bulunulması veya dolaylı temsil suretiyle faaliyet gösteren gümrük müşavirleriyle ya da tespit işlemini yaptıran yükümlü ile doğrudan veya dolaylı iş ilişkisi içinde olduğunun tespit edilmesi durumlarında YGM ‘lerin yetki belgeleri geri alınır. Bu şekilde yetki belgeleri geri alınan gümrük müşavirlerine tekrar yetki belgesi verilmez. (Gümrük Yönetmeliği 578/2.madde)

9- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği, kariyer mesleği olup, YGM’ nin sahip olması gereken nitelikler yönetmelikle hüküm altına alınmıştır. Söz konusu şartlar incelendiğinde hangi okulların bitirilmesi gerektiği, hangi suçlardan beri olunması gerektiği, antrepo işleticileri ile ortaklık ve çalışan statüsünde iş ilişkisinin mevzu habis olamayacağı, Mesleğin şeref ve haysiyetine halel getirilemeyeceği (Gümrük Yönetmeliği 576.madde) gibi koşulların görülerek, mesleğe şaşı bakanların bu manada insaf, vicdan, iz’an ve edep hasletlerine daha ziyade ihtiyaçları olacağı izahtan varestedir.

Sonuç olarak, suç şahsidir. İnsanın olduğu her yerde suç olma ihtimali de doğaldır. Yasalarımızda bunun için “suç ve ceza” çerçevesi çizilmiş; çerçevenin dışına çıkanlar için de cezai yaptırımlar öngörülmüştür. Yaptırımları mesleki hayatının sonlanmasına neden olan ender meslek guruplarından birinin YGM olduğu yukarıda verilen yasal dayanaklardan da açık ve net bir şekilde anlaşılacaktır. Bazı yayın organlarına yansıyan iftira-amiz suçlardan birini yapan veya bu suçlara göz yuman YGM’nin hayatı boyunca bir daha YGM olma ihtimali yoktur. Bu bakımdan çiçeği burnunda yeni bakanımızın isminin de anılarak bazı yayın organlarında mesleğimizin hedef gösterilmesi yerine, kişi ve kurumları töhmet altında bırakmadan varsa bilgi ve belgeyle Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulması kamu yararı açısından daha faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Bu vesile ile kaleme almış olduğum şiirimi siz değerli okurlarımla paylaşmak isterim.

Bayramların bayram olması temennisiyle…

BİR MESLEK VAR MIDIR “YGM” GİBİ

Derdinin içinde derman arayan